EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────dayandırır), məhsuldarlığı aşağı salır, bitkidə çirkləndiricilər bitkidənbilavasitə və ya vasitə ilə (bitki və ya heyvan qida maddələri vasitəsilə)insan orqanizminə daxil olur. Nəhayət, T.ç. torpağın xəstəliklərdən vədigər arzu olunmayan mikroorqanizmlərdən özünü təmizlənməsinizəiflədən xəstəlik və mikrobioloji çirklənmə qorxusu yaradır. Məs.çirklənməməiş torpaqda qanlı ishal və yatalaq xəstəliklərinin törədiciləri2-3 sutka, zəif çirklənmiş torpaqda isə qanlı ishal törədiciləri bir neçəay, tifin törədiciləri isə il yarıma qədər qala bilir. T.ç. bəzən genişəraziləri tuta bilir. Məs. 1980-ci ildə keçmiş SSRİ ərazisindəpestisidlərlə çirklənmiş torpaqların sahəsi 40 mln. ha olmuşdur (Əkinsahəsinin 1/6-i).TORPAĞIN DEQREDASİYASI (lat. deqratatio – enmə, aşağıdüşmə) – Təbii amillərin və ya insanın təsərrüfat fəaliyyətinin (düzgünaparılmayan aqrotexnika, çirklənmə və s.) təsiri nəticəsində torpağınxassələrinin tədricən pisləşməsi, humusun miqdarının azalması, torpaqstrukturunun pozulması və münbitliyinin aşağı düşməsi ilə nəticələnir.TORPAĞIN DUZLAŞMASI (ŞORLAŞMASI) – Torpaqda sudahəll olan duzların yığılaraq şoran və şorakət torpaqların əmələ gəlməprosesi. T.d. ilkin və sonradan ola bilər. İlkin düzlaşma qrunt sularınınbuxarlanması, ana süxurun duzluluğu və ya eol (küləklə sovrulma),biogen və digər amillərin təsirilə torpaqda duzların təbii olaraqtoplanması nəticəsində baş verir. Sonradan T.d. su rejiminin sünidəyişdirilməsi, məs. düzgün suvarılma aparılmadıqda baş verir. T.d.xloridli, sulfat-xloridli, sulfatlı, sodalı ola bilər.TORPAĞIN EROZİYASI – Meylli sahələrdə (yamaclarda) suyuntorpağı və onun ayrı-ayrı hissələrini yuması nəticəsində torpaq örtüyübütövlüyünün pozulması və dağılması. Bax. eroziya.TORPAĞIN ƏHƏNGLƏNMƏSİ – Turşuluğu çox olan torpaqlarasönməmiş əhəng CaO verərək turşuluğunu azaltmaq.TORPAĞIN FLORASI VƏ FAUNASI – Torpaqda yaşayan bitki,göbələk, külli miqdarda göy-yaşıl, yaşıl, sarı-yaşıl yosunlar məskunlaşır(2000 növdən artıq). Onlar həm torpağın səthində, həm də üst qatlarındayaşayaraq üzvi maddələri fotosintez edir, torpağı oksigenləzənginləşdirir, göy-yaşıl yosunların bəzi növləri isə havadan azotu fiksəedir. Burada həm də çoxlu miqdarda saprofit göbələklər, bakteriya və451