EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────məzmununa bütün təbii və sosial iqtisadi obyektlər daxildir. Bütünobyektlər qəbul edilmiş şərti işarələrlə göstərilir. T.x-dən xalqtəsərrüfatında, elmi işlərdə və hərbi məqsədlə istifadə olunur.TOPOQRAFİK PLANALMA – topoqrafik xəritələrin orijinalınıyaratmaq üçün aparılan kompleks işlər. T.p. yerüstü vəaerofototopoqrafik üsullarla aparılır. Yerüstü T.p. menzula, taxeometrikvə fototeodalit planlama üsullarına bölünür. Bu üsullar çox vaxt və xərctələb etdiyindən, hazırda topoqrafik xəritələr, əsasən aerofototopoqrafikplanalma ilə yaradılır.TOPOQRAFİYA (yun. topos – yer və qrafiya) – topoqrafikxəritələrin yaradılması üçün aparılan planalma metodlarından bəhs edənelm. Müasir T.-nın əsas metodları aerofotoşəkilçəkmə və kosmikfotoşəkilçəkmədir (kosmik fotoplanalma).TOPONİMİKA (yun. topos – yer və onuma - ad) – coğrafi adları(toponimləri), onların mənasını, quruluşunu, mənşəyini və yayılmaarealını öyrənir. Hər bir ərazidəki toponimlərin məcmusu onuntoponimiyasını təşkil edir. Azərbaycan toponimiyasının əsas fondunuAzərbaycan (türk) mənşəli adlar təşkil edir. Azərbaycanda qədimdənbaşlayaraq, hun, bolqar, suvar, peçeneq, xəzər, qıpçaq, oğuz-səlcuq vəmonqol qaydalarının, habelə iber-Qafqaz, İran, ərəb və s. xalq adları iləbağlı toponim layları aşkara çıxarılmışdır.TORF – yanar faydalı qazıntı. Bataqlıq şəraitində natamam çürümüşbitki qalıqlarının toplanmasından əmələ gəlir. Element tərkibinin 50-60%-ini karbon (C) təşkil edir. Rəngi sarı və ya qarayadək dəyişənqonur olur. Torfa tünd rəng verən çürüntüdür. T. üçün təbii yatımdayüksək (88-96%) rütubətlilik səciyyəvidir. Yanarkən 2650-3120 kkal/kqistilik verir. Yanacaq, kübrə və material kimi istifadə olunur.TORPAQ – Yer kürəsinin quru hisəsində bitkilərin məhsuldarlığınıtəmin etmək qabiliyyətinə malik olan üst kövrək münbit qatıdır.V.V.Dokuçayev torpağı fiziki-coğrafi mühitin və orqanizmlərin dağsüxurlarına birgə təsiri nəticəsində formalaşaraq yer qabığının üstyumşaq qatını əmələ gətirən xüsusi təbii cisim kimi təyin edir. Dağ(ana) süxurun üst horizontları orqanizmlərin, bitki örtüyünün atmosferinvə hidrosferin uzunmüddətli dərin təsirinə məruz qalaraq torpağı dağsüxurundan fərqləndirən başlıca cəhət onun münbitliyidir.445