EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────karbon qazının atmosfer və quruda mübadiləsini azaldır. Odur ki,biosferdə oksigen axınının müəyyən olunmuş həcmini saxlamaq üçüncanlı maddələri əsas geokimyəvi qüvvə kimi mühafizə etmək lazımdır.TEXNOGEN ZƏLZƏLƏ (süni zəlzələ) – insanın texniki fəaliyyətinəticəsində yeraltı zərbələr və yer səthinin kəskin dəyişməsi. T.z.bilərəkdən, yeraltı nüvə partlayışı zamanı baş verə bilər. Çox vaxt Yerqabığının dinamik tarazlığı pozulduqda və ayrı-ayrı sahələrə böyük yükedildikdə (dərin və böyük su anbarı tikdikdə) və ya yük kənar edildikdəT.z. (yeraltı su, neft, qaz çıxarıldıqda, böyük göllərin səviyyəsi aşağıdüşdükdə) baş verir.TEXNOGENEZ (yun. Techne - incəsənət) – təbii mühiti dəyişərəksüni (texnogen) təbiət yaradan insanın qlobal texniki fəaliyyəti. Bununnəticəsində relyefin texniki formaları (kurqan və terrikonlar, xəndək vədaş, qum karxanaları, bəndlər), texnogen landşaftlar (şəhər, sənaye,kənd təsər.), texnogen səhralar və akvatoriyalar, həmçinin süni bitkisortları və heyvan cinsləri əmələ gəlir. T. məqsədyönlü aparılaraqbəşəriyyətin həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün yerinə yetirilir. Lakinqabaqcadan görünməyən və arzu olunmaz nəticələri təbiətə böyük ziyanvurur, bir çox bitki və heyvan növlərinin məhv olmasına, landşaftınkasatlaşmasına, geniş ərazilərin səhralaşmasına, – həyat mühitininkasatlaşması, çirklənməsi və dağılmasına səbəb olur. Planetdə texnikaartdıqca həyat azalır. XX əsrdə T. genişlənərək yerətrafı kosmosaçataraq, nəinki planetar, həm də kosmik hadisəyə çevrilmişdir. T.-intəsiri nəticəsində yeni-texnosfer formalaşır.TEXNOLOGİYANIN EKOLOGİYALAŞDIRILMASI –istehsalatda, kommunal təsərrüfatında, əhalinin məişətində elətexnologiya hazırlayıb tətbiq etməlidir ki, yüksək keyfiyyətli maksimumməhsul əldə etməklə təbiətdə ekoloji tarazlıq, maddələr mübadiləsi vəenerji saxlanılsın (pozulmasın), həmçinin ətraf mühitin çirklənməsinəyol verilməsin. T.e. konsepsiyasının inkişafında akad. İ.V.Petryanov-Sokolovun (1976, 1987) böyük əməyi olmuşdur.TEXNOLOJİ ETİKA – insanın istehsal prosesi zamanı ətraf mühitətullantılar atılmır, tam istifadə edilir, utilləşdirilir və ya etibarlıkonservləşdirilir. Məlumdur ki, yalnız aztullantılı və ya tullantısıztexnologiya qapalı istifadə tsikli olub ətraf mühitin mühafizəsi426