EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────təsirini azaltmağa yönəldilmiş vasitədir. Fiziki mühafizə üçün şüalarıyaxşı udan materiallardan (qurğuşun, beton və s.) istifadə edilir. Bumateriallar şüa mənbəyi və obyekt arasında yerləşdirilir. “Açıq”şüalanma mənbəyi ilə işləyənlər fərdi mühafizə vasitələrindən(kombinezonlar, pnevmogeyimlər, rapiratorlar, xüsusi çəkmələr,əlcəklər və s.) istifadə etməlidir. Kimyəvi mühafizə məqsədi ilə,şüalanmadan əvvəl orqanizmə xüsusi kimyəvi birləşmələr –radioprotektorlar daxil edilə bilər. İonlaşdırıcı şüa mənbələri ilə işaparılan müəssisələrdə dozimetrik və radiometrik nəzarət olmalıdır.Xroniki şüa xəstəliyinin və digər zədələnmələrin qarşısını almaqməqsədi ilə rentgenoloji müayinə zamanı elektron optikgücləndiricilərdən istifadə olunur.ŞÜALANDIRMA – müxtəlif məqsədlər üçün infraqırmızı,ultrabənövşəyi şüalandırıcı şüalar təsirinə məruz etmək.ŞÜALANMA – vahid zamanda bitki və heyvan orqanizmlərin aldığışüalanma dozası. Radiasiya biologiyasından dozanın cəm vahidi rentgenvə ya rad sayılır. Məs., əgər orqanizm 1 saat ərzində 10mr (millirentgen)şüa alırsa 24 saat ərzində 240 mr və ya 0,240 r təşkil edir. Orqanizminhər hansı dozanı qəbul etməsi müddəti böyük əhəmiyyət daşıyır.ŞÜALANMANIN XRONİKİ DOZASI – orqanizmlərin uzunmüddət, bəzən bütün ömrü boyu davam gətirə bildiyi çox olmayan(subletal) radiasiya dozası.ŞÜANIN GENETİK TƏSİRİ – Radiasiya mutagenezi –orqanizmlərin şüalanması zamanı irsi dəyişkənliklərin (mutasiyaların)meydana çıxması. Ş.k.t. radiasiya genetikası ilə tədqiq olunanionlaşdırıcı şüaların bioloji təsirinin mühüm hissəsidir.İonlaşdırıcı şüaların bütün tipləri, həmçinin ultrabənövşəyi şüalarvirus və bakteriyalardan tutmuş, insan da daxil olmaqla bütün yüksəkquruluşlu orqanizmlərin cinsiyyət hüceyrələrində yeni olan qametlərdə,eləcə də bədən hüceyrələri sayılan somatik hüceyrələrdə, bilavasitəonların irsi strukturunda mutagen təsirə malikdir. Mühitdəradioaktivliyin yüksəlməsi insan da daxil olmaqla orqanizmlərinpopulyasiyalarında gizli zərərli mutasiyaların toplanmasına səbəb olur.Radiasiya seleksiyasında təsərrüfat əhəmiyyətli mutantlarınalınmasında Ş.g.t.-nin təcrübi əhəmiyyəti var. Bu üsulla bir neçə sort421