EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────3mm-dək yağıntı verir.ŞELF (ing. shelf) – materikin dəniz basmış, alçaq kənar düzənlikzolağı. Dünya okeanı dibinin sahilyanı hissəsi. Ş.-də dənizin dərinliyi200 m-dən artıq deyil, eni isə bir neçə km-dən 1300 km-ə qədərdir. Bəzisahillərdə (məs. Cənubi Amerikanın Sakit okean sahilində) Ş. yoxdur.Bir sıra iri neft, qaz yataqları, mühüm balıq ovu rayonları Ş.-də yerləşir.ŞƏHƏR – əhalisi, əsasən, sənayedə, ticarətdə, elm, mədəniyyət,xidmət və idarəetmə sahələrində çalışan iri yaşayış məntəqəsi. Ş. əhalisidünya əhalisinin 50%-ə yaxındır. Yer üzərində şəhər əhalisi hər il 50mln. nəfər və ya 2,6% artır. Azərbaycanda əhalinin 51%-ə qədərişəhərlərdə yaşayır. Bakı şəhərinin əhalisinin sayı 1mln-dan artıqdır.ŞƏHƏR EKOLOGİYASI – şəhərdə insanlrın yaşayışı üçünəlverişli şəraitin yaradılması haqında elm. Buna yaşıllıqlar salmaqla,ekoloji arxitektura prinsiplərindən istifadə və çirklənməni azaltmaqlanail olmaq olar.ŞƏHƏR İQLİMİ – şəhərin təbii mühitinin tikinti, sənaye, nəqliyyat,şəhər əhalisinin təsiri nəticəsində dəyişərək formalaşan iqlim. İrişəhərlərdə temperaturun yüksək olması (şəhər ətrafı əraziyə nisbətən 3-5° yüksək); yay mövsümündə buxarlanmanın, nisbi rütubətin az olması;konveksiyanın yüksəlməsi nəticəsində leysan yağışlarının tez-tez və çoxolması; günəş işıqlanması saatının azalması (fotokimyəvi smoqnəticəsində); dumanın çox olması (xüsusən ilin soyuq aylarında) vəhavanın sənaye və şəhər tozları, karbon qazı, kükürd, azot, qurğuşun,benzopirin və s. ilə yüksək dərəcədə çirklənməsi ilə səciyyələnir. Şəhərdaxilində müxtəlif mikroiqlim tipləri yaranır. Ş.i. spesifik (sinantrop)fauna və floranın əmələ gəlməsinə səbəb olur.ŞƏHƏR LANDŞAFTI – tikili, yol və parkları olan antropogenlandşaft tipi (urbanik landşaftın sinonimi).ŞƏLALƏ – çay yatağında bərk süxurlardan əmələ gələn çıxıntıüstündən suyun tökülməsi. Su bir neçə çıxıntıdan töküldükdə Ş.-lərkaskadı əmələ gətirir. Yer kürəsində ən hündür Ş.-lər Anhel (1054 m,Venesuela, Çurun çayı), Tugela (933 m, Car, Tugela çayı) vəYosemitidir (727 m, ABŞ, Mersed çayı). Viktoriya Ş.-sinin (120 m) eni1800m., Niaqara Ş.-sinin (51 m) eni 1100 m-dir. Azərbaycanda bir neçəkiçik Ş. (Muçuq, Dəmiraprançay, Qəbələ), Afurca (Vəlvələçay, Quba)var.418