EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────sərtyarpaqlara, bəzən yüksək xüsusi çəkili oduncağa malik olur. Buraaidir: sklerohiqrofitlər (məs. probka (mantar) palıdı, daş palıd), bir çoxsklerokserofitlər (məs. saqqızağacı), xüsusilə yarımkollar (boyalıcıebelek).SMOQ, ASILQAN (ing. smog - tüstü) – (ingilis dilində tüstülüduman)böyük şəhərlərdə və sənaye mərkəzlərində çox çirklənmiş(təhlükəli dərəcədə) hava. İki tipdə olur: a) tüstü və istehsalatda əmələgələn az tullantılar qarışmış sıx duman; b) yüksək konsentrasiyalıaşındırıcı qazlar və aerozollarından ibarət örtük (dumansız). S. görünmədərəcəsini azaldır, metalların və qurğuların karroziyasını gücləndirir,insanın sağlamlığına mənfi təsir göstərir. 1952-ci ildə S. nəticəsindəLondonda 4 min şəhər sakini ölmüşdür. Bir vaxtlar Sumqayıt şəhəri dəS. vəziyyəti təhlükəsi vəziyyətində idi.SOĞANAQLI BİTKİLƏR – şəklini dəyişərək qısalmış yeraltı zoğu– soğanağı olan bitkilər. S.b. çoxu quru və isti iqlimli ölkələrdə bitir.Azərbaycanın dağlarında və dağ ətəklərində bitir. S.b.-in bir çoxdekorativ (dağlaləsi, zanbaq və s.), tərəvəz (soğanın bir çox növü),dərman bitkisi (novruzgülü, vaxtsız çiçək və s.), digərləri isə otaq bitkisikimi (nərgiz) becərilir.SOLİFLYUKASİYA (lat Solum – torpaq, fluetio - axma) –yamacda torpağın artıq rütubətlənmiş qatının tədricən sürüşməsi. S.prosesi həmçinin dağlıq sahələrdəki dik yamaclarda güclü yağışlarnəticəsində torpağın rütubətlə doyması hesabına da baş verir. S.nəticəsində relyefin S. mezo və mikroformaları (S. terrasları) əmələgəlir.SOLİTERLƏR (Luclpyllidea) – lentşəkilli qurdlar dəstəsi. S.onurğalı heyvanların, bəzən insanların mədə-bağırsağında parazitlikedir. S. insanda və heyvanlarda ağır xəstəliklər törədirlər. S.-in bütünnövləri insan və heyvanı həddindən artıq arıqladır: bəzən ölümlə dənəticələnə bilir.SOLMA RÜTUBƏTLİYİ – Bitkinin davamlı solması zamanıbitdiyi torpağın rütubətliyi (bu zaman bitki solur və onu su buxarları ilədoymuş havaya çıxardıqda turqoru bərpa olunmur). S.r. bitkinin bu vəya digər dərəcədə kserofilliyinin göstəricisidir.SOLYAR İQLİM –radiasiya iqlimi, günəşli iqlim-günəşinmeylliyindən və yerləşdiyi enlikdən asılı olaraq günəş radiasiyasıaxınının qeydə alınması əsasında nəzəri cəhətdən hesablanan iqlim.396