EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────nümunələri götürməklə və s. öyrənilir.SAY ARTIMI ƏMSALI – vahid zamanda populyasiyanın doğum(v) və ölüm (d) fərqi: d = v – d. S.a.ə. populyasiyanın artımını müəyyənedir: əgər v > d populyasiya artır; v < d populyasiyanın sayı azalır: v = dpopulyasiyanın sayı sabitləşir.SAY DİNAMİKASI – Populyasiyanın və biosenozun sıxlığınınqanunauyğun dəyişilməsi.SAY (MİQDAR) PİKİ – populyasiyada növün maksimum miqdarı(adətən kütləvi çoxalma zamanı). S.p. mövsümi, çoxillik və əsrlik olabilər.SAZAQ, SIZAQ – 1. Qış və payız aylarında şimaldan əsən soyuqkülək. 2. Tutqun hava, xırda yağış.SEDİMENTASİYA (lat. sedimentum - çökmə) – 1) suda asılımaddələrin (o cümlədən qida maddələri) çökməsi; 2) bəzi suheyvanlarının xüsusi qida əldə etmə üsulu (ibtidailər, malyusklar,həşəratların sürfələri və s.).SEÇMƏ OVU (OVLANMA) – müəyyən tələbləri təmin etməküçün heyvanların tutulması (ovlanması) və ya vurulması.SEQETAL BİTKİLƏR – Tarla, bostan və bağlarda rast gəlinənalaq bitkiləri.SEL (ərəb. Cayl – güclü axın) – Dağ çaylarının qısa müddətli(bəzən bir neçə saat ərzində) dağıdıcı qüvvəyə malik palçıqlı-daşlıdaşqını (axını). İntensiv leysan yağışları, buzlaqların və mövsümi qarörtüyünün sürətlə əriməsi qırıntı materiallarını yamaclardan çayınyatağına (məcrasına) doldurur. Bəzən qırıntı materialları axın kütləsininümumi həcminin 75%-ni təşkil edir. S.-in sürəti 15 m/san-yə qədərdir.S. bir dəfədə bəzən bir neçə mln. m 3 qırıntı materialı (bunların içərisindəbəzi daşların ağırlığı 100 t olur) gətirir. Böyük kütləsi və sürəti olan çoxböyük dağıdıcı qüvvəyə malikdir. Azərbaycan Respublikası ən fəal S.axınları sahəsidir. S.-lər çayların yatağını və sahillərini yuyur,qarşısındakı maneələri, yaşayış məntəqələrini, körpüləri və s. dağıdır.İnsan tələfatına səbəb olur. Belə fəlakətli S. hadisələri Azərbaycanın Şin(1510), Kiş (1901, 1982), Kürmük (1921) və s. çaylarında başvermişdir. Böyük Qafqazın Tikanlıçayı, Dəmiraparançay, KiçikQafqazın və Qarabağ yaylasının ətəklərində yerləşən bir sıra kəndlər və383