EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────Yer qabığının ən böyük qabarıq və batıq formaları, yəni materikmassivləri və okean çökəklikləri meqaformaları: sıra dağlar, dağlararasıçökəkliklər və okeanların dərin çuxurları makroformaları; alçaqhündürlüyübir neçə metrdən artıq olmayan formalar isə mikroformalarıəmələ gətirir. R. müxtəlif endogen və ekzogen qüvvələrinin yer qabığınabirlikdə təsiri nəticəsində əmələ gəlir. Endogen qüvvələr yer səthindəböyük müsbət və mənfi formalar yaradır. Ekzogen qüvvələr (yəni axarsular, külək, hərəkət edən buzlar və s.) süxurları dağıdaraq, onları alçaqyerlərə yayır, yer səthini bir səviyyəyə salmağa çalışır.Antropogen və biogen R. formaları da ayırırlar.RELYEFİN EOL FORMALARI (yun. külək allahı Eolunadından) – küləyin dağıdıcı və ya akkumlyativ fəaliyyəti nəticəsindəəmələ gələn müxtəlif relyef formaları. Bu formalar eol sütunlardan,barxanlardan, dyunlardan, qum təpələrindən, qum tirələrindən və s.-dənibarətdir. R.e.f. əsasən arid iqlim şəraitində, yəni səhralarda əmələ gəlir.RELYEFİN YARUSLUĞU – Yüksəkliyə qalxdıqca relyef tipininardıcıl dəyişməsi. İqlim zonallığı (şaquli R.y.) və ya dağın inkişaftarixilə əlaqədardır.REMONTANT BİTKİLƏR – ildə bir neçə dəfə çiçəkləyib meyvəverən (bəzi qızılgül sortları, sitruslar və s.) bitkilər.REOBENTOS (yun. rheos - axın) – çay bentosu.REOFİLLƏR, POTAMOFİLLƏR, POTAMOBİONTLAR –güclü axan çayları üstün tutan orqanizmlər.REOFİTLƏR – güclü axan çayların və dənizlərin dalğadöyənzolağını üstün tutan bitkilər (məs., litoderma, su mamırı). Adətənlentvarı formada və ya kolcuqların dibinə möhkəm yapışmış halda olur.REPELLENTLƏR, ANTİFİDANTLAR (lat. repelles – özündənqovan) – bitki ilə qidalanan zərərli cücüləri qorxutmaq üçün işlədilənqorxulu kimyəvi preparatlar. R.-dan meşə və meyvə bağlarınıgəmiricilərdən, dovşanlardan və s.-dən qorumaq üçün istifadə olunur.REPRODUKSİYA (re... və lat. produco – istehsal edirəm) –Orqanizmin özü kimi orqanizmlər yaratması; heyvanlarda doğum,bitkilərdə isə spor və toxum məhsuldarlığı ayırırlar. Reproduksiyanınsürəti növün biotik potensialından asılıdır. O, vahid zamanda (Δt) yeniəmələ gələn (meydana gələn) fərdlərin sayı ilə (ΔN) ölçülür.376