EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────RRADİASİYA – günəş, kosmik fəza və radioaktiv maddələrdən gələnşüa –axınları və ya elementar hissəciklər. Orqanizm üçün günəşin enerjişüalanması, məs: ultrabənövşəyi (qısadalğalı) şüalar daha təhlükəlidir,lakin belə kosmik və Günəş şüaları Yerin radiasiya zonası (planetinmaqnit sahəsi) və stratosferin ozon təbəqəsi tərəfindən tutulur, ona görədə ziyan yetirmir. Texnogen mənşəli radioaktiv maddələr su, qida, havavasitəsilə insan bədəninə daha böyük zərər yetirə bilər. Bu şüalarhüceyrələrə düşdükdə onu daxildən parçalayır, normal işini pozur,şüanın dozasından asılı olaraq axır xəstəliklə, hətta ölümlə nəticələnəbilər.RADİASİYA BALANSI – Yer səthinin radiasiya balansı – Yersəthinin horizontal sahəsinin mənimsədiyi ümumi günəşin radiasiyası iləeffektiv şüalanma (çıxar radiasiya) arasındakı fərq. Yer səthinin istilikbalansının əsas komponentidir. R.b. kal-sm 3 -dəq. ilə ifadə olunur.Xüsusi cihazla (balansomer) ölçülür. Orta iqlim kəmiyyətləri empirikdisturlar vasitəsilə də təyin olunur. Müsbət və mənfi ola bilər. İllikmiqdarı Yer səthinin çox hissəsində müsbət, Antraktida və Arktikanınmərkəzi rayonlarında mənfidir. R.b.-nın illik miqdarı AzərbaycanRespublikasında 15-20 kkal/sm 3 (yüksək dağlıq rayonlarda) ilə 58-60kkal/sm 3 (Lənkəran ovalığında) arasında dəyişir.RADİASİYA EKOLOGİYASI – Ekologiyanın bölməsi olubradioaktiv maddələrin (nuklidlər) orqanizmə təsirini ayrı-ayrı ekosistem,populyasiya, orqanizm qrupu və orqanizmlərin ionlaşma şüalarınamünasiətini, həmçinin ekosistemdə (populyasiya, biosenoloji mühit,xüsusilə torpaqda biosenozlarda) nuklidlərin yayılması (paylanması) vəmiqrasiyasını öyrənir. Yerüstü təmiz suların və dəniz ekosistemlərininradioekologiyasına bölünür.RADİASİYA FONU – kosmik şüalanmanın torpaqdakı, hava vəətraf mühitin digər obyektlərindəki radioaktiv izotopların miqdarınıninsan və digər orqanizmlər üçün zərər verməyən ionlaşmış radiasiyanıntəbii dərəcəsi.367