EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────PARNİK İSTİXANA EFFEKTİ – Yer atmosferinin daxiliqatlarının temperaturunun artması. Günəşdən yönələn və yerdən qayıdanşüaların yer atmosferindəki CO 2 , O 3 və su buxarları tərəfindən udulmasınəticəsində baş verir.PARNİK QAZLARI – parnik effekti yaradan qazlar(karbon qazı, subuxarı, azot, kükürd oksidləri, feronlar və b.). Bu günə qədər insan özfəaliyyəti nəticəsində havaya buraxdığı P.q. atmosferdə 0,6-2,4° istilikyaratmağa kifayət edər (amerika meteoroloqu V.Ramanatxanınməlumtına görə). Hesablamalar göstərir ki, əgər P.q. indiki sürətləartarsa, bir neçə 10 ildən sora planetimizdə orta hesabla 5° istilik çoxalabilər, bunun nəticəsində isə planetin iqlimi kəskin dəyişər, qütbbuzlaqlarının əriməsi nəticəsində dənizin səviyyəsi xeyli qalxar və genişərazilər su altında qalar.PARSELLA, (fran. Parcelle - hissəcik) mikroqruplaşma(Qrossheym, 1929, Yaroşenko, 1931) – 1) biosenozun üfiqiparçalanmasının struktur hissəsi, senopopulyasiya. P.-lar bir-birindəntərkibi, strukturu, komponentlərinin xassələri, əlaqələrinin spesifik vəmaddi-enerji mübadiləsi ilə seçilir (Dılis, 1969). P. müxtəlif meşəqruplaşmalarında ayrılmış küknar, şam, palıd qruplarından, meşədaxilində tala, çəmənlikdə kol qrupları və s-dən ibarət ola bilər. Kəskinayrılan parsellalıq fitosenozun mozaikliyini müəyyən edir. 2)fitosenozun üfiqi parçalanmasının struktur hissəsi-bitki örtüyünün mikroqrupu.PARTENOKARPİYA (yun. pathenos - bakirə) – mayalanmagetmədən bitkilərdə meyvə əmələ gəlməsi. Belə meyvələr, adətəntoxumsuz və rüşeymsiz toxumludur. P. bir çox becərilən bitkilərdə(üzüm, alma, armud, qabaq, xiyar, pamidor və s.) məlumdur. Toxumsuzmeyvələr əmələ gətirən bitkilər yalnız vegetativ yolla çoxalır.PARTLAYICI MADDƏLƏR – sürətlə kimyəvi reaksiyaya girərəkkülli miqdarda istilik ayıran və çoxlu qaz əmələ gətirən kimyəvibirləşmələr və ya müxtəlif maddələrin qarışığı. Başlıca P.m. aromatikkarbohidrogenlərin nitrobirləşmələri və onların törəmələri(trinitrotoluol, tetril), nitrat turşusunun duzları və çoxatomlu spirtlərləəmələ gətirdiyi efirlər, azidlər, guruldayıcı turşular, onların duzları,piroksilin və s.-dir. P.m., əsasən hərbi işdə, tikinti də, mədən349