EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────NİKOTİN (frans. nicotine – fransız diplomatı J.Nikonun adından)– çox zəhərli alkoloidlərdən biri; xarakterik iyli uçucu mayedir; 247°-dəqaynayır; havada rəngi qəhvəyiləşir, suda və üzvi həlledicilərdə yaxşıhəll olur; qüvvəli əsasdır. Tütün yarpaqlarında (2-8%) və s. bitkilərdəolur. Təsiri az dozada oyadıcı, böyük dozada isə süstləşdiricidir. Süstləşməsinir sisteminin iflicinə, tənəffüsün və ürək fəaliyyətinindayanmasına səbəb ola bilər. Onun bir neçə damcısı (200 q tütündə olan100-200 mq-ı) dəri altına yeridilsə insan ölə bilər.NİKTİTROPİZM (yun. nyx (nykos) – gecə və tropizm) – bitkininyuxuya getməsi-qaranlıq düşdükcə bitkinin orqanlarının dövri hərəkəti(məs., noxudun, yoncanın yarpaqcıqlarının yumulması).NİŞASTA – bitkilərin əsas ehtiyat karbohidratı, hüceyrəorqanlarında yaranır və əsasən, toxum, soğanaq və kök yumrularında,həmçinin yarpaq və gövdədə toplanır. N. və onun məhsullarından kağız,toxuculuq, metaltökmə sənayelərində və s. sahələrdə istifadə olunur;müxtəlif dərmanların tərkibinə daxildir. Yeyinti sənayesində N.-danpatka, saqo yarması, qlükoza və s. məhsullar alınır. Yodun təyinindəindiqator kimi 1%-li N. məhlulu işlədilir.NİTRATLAR – azot turşusunun duzları, sənayedə və xüsusən kəndtəsərüfatında geniş istifadə olunur. Tarlalarda gübrə verərkən normayariayət edilmədikdə nitratlar qida məhsullarında toplanaraq ağırzəhərlənmə verir.NİTRİFİKASİYA (lat. nitrogenium - azot) – ammonium duzlarınınnitratlarla mikrobioloji çevrilməsi prosesi; torpaqda və su hövzələrindəgedir. Yandırılan məhsullar nəticəsində atmosferdə toplanan azotoksidləri yağış və s. yollarla suya, torpağa daxil olduqda oradakınitrifikasiya bakteriyalarının köməyi ilə nitratlara çevrilir. Suda buduzların çox toplanması onu içmək üçün yararsız edir. Torpaqda N.-nınqarşısını almaq üçün bu prosesi ləngidən kimyəvi maddələrdən istifadəedilir.NİTRİFİKASİYA BAKTERİYALARI – ammoniumu vəammonium duzlarını nitratlara çevirən torpaq və su aerob bakteriyaları.NİTROFİLLƏR – tərkibində yüksək miqdarda nitratlar olan torpaqvə ya suda yaşamağı üstün tutan xırda heyvanlar, bakteriyalar.NİTROFİTLƏR – tərkibində yüksək miqdarda nitratlar olan334