EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────İnsanların torpaqların məhsuldarlığını artıraraq təbii komplekslərinyerində mədəni bitkilər və ev heyvanları üçün praktiki cəhətdən yenimühit, orqanizmlərin yeni qruplaşmalarını – aqrobiosenozları yaratdı.Torpaqların intensiv şumlanması və hədsiz mal-qara otarılması,suqoruyucu meşələrin qırılması bir sıra rayonlarda təbii qruplaşmalarıağır vəziyyətə saldı, su və külək eroziyasını gücləndirdi, çaylarınsuyunu azaltdı. Hazırda Yer üzərində insan fəaliyyətinin təsirgöstərmədiyi sahəyə çətin rast gəlmək olar. İnsanın təbiətə göstərdiyiböyük təsir və onun mənfi nəticələri bəşəriyyətin qarşısında biosferinsərvətlərinin qorunub saxlanması və ondan səmərəli istifadə olunmasıüzrə elmi cəhətdən əsaslanmış tədbirlərin həyata keçirməsi vacibliyiniirəli sürdü.MÜHİTİN ÇİRKLƏNDİRİLMƏSİ – mümkün normadan yuxarıdərəcədə istehsalın əlavə məhsulları ilə xarici mühitin dəyişməsi.Çirkləndirici elementlərə bərk, maye və qazşəkilli maddələr, zərərliradiasiya və səs-küy daxildir. Ağır metallarla (civə, qurğuşun,kadmium), fosfatlar, nitratlar, kükürd-oksidi, kənd təsərrüfatıziyanverici və xəstəliklərilə mübarizədə istifadə olunan, zəhərli kimyəvimaddələr (DDT, aidrin və s.), ionlaşdırıcı radiasiya, radioizotoplar,sənaye və nəqliyyatın səs-küyü daha ziyanlı sayılır. Yuxarıda göstərilənmaddələrin bəziləri mutagen təsir göstərərək xənçəng xəstəliklərininyaranmasına səbəb ola bilər. Hazırda çirklənməyə ciddi nəzarətolunmasının bəşəriyyət qarşısında vacibliyi meydana çıxmışdır.Respublikamızda bu istiqamətdə müəyyən tədbirlər həyata keçirilir.MÜHİTİN ÇİRKLƏNMƏSİNDƏN VURULAN ZİYAN –həyatmühitinin çirklənməsi ilə bağlı xalq təsərrüfatına vurulan ziyan(bilavasitə və vasitəli təsir, həmçinin çirklənmənin mənfi nəticələriniləğv etmək üçün çəkilən əlavə xərc nəzərə alınmaqla). Həmçininəhalinin sağlamlığının pisləşməsilə bağlı itkilər, insanların əməkfəaliyyəti dövrünün və həyatının qısalması nəzərə alınır.MÜHİTİN DEQRADASİYASI – təbii və antropogen mühitinvəziyyətinin pisləşməsi və ya dağılması. M.d. onun canlı (biotik)komponentlərinin deqradasiyasına səbəb olur.MÜHİTİN ELEMENTİ – mühitin mühityaradan və ya ekolojikomponenti.325