EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────təbabətində də M.-nın müalicəvi xassələri hələ qədimlərdən məlum idi.M. sümük toxumalarının regenerasiyasını gücləndirir, vərəm, astma,bəzi yaralar və s.-nin müalicəsində işlədilir. Meyitlərin və müqəddəsheyvanların cəsədlərinin mumiyalanması Qədim Misirdə genişyayılmışdır. Pazırık kurqanlarında (Altay) e.ə 5-4 əsrlərdən qalanmumiyalanmış meyitlər aşkar edilmişdir.MUSSON (frans. Mousson – mövsümi külək) – ildə iki dəfə birbirinəqarşı öz istiqamətini dəyişən hava axını. M.-un dəyişməsi iləəlaqədar olaraq eyni zamanda kəskin quru, az buludlu hava rütubətli,yağışlı hava ilə (və ya əksinə) əvəz olunur.MUTAGEN FAKTORU –bilavastə və ya vasitəli genetik mutasiyaəmələ gətirən faktor.MUTAGENEZ – irsi dəyişkənliklərin yaranması prosesi; fiziki,kimyəvi (süni) və təbii (sponton) amillərlə meydana gəlir. İonlaşdırıcışüaların mutagen təsirinin öyrənilməsi göstərmişdir ki, bütün tədqiqolunan müxtəlif orqanizmlərdə onlar çoxlu miqdarda gen mutasiyalar vəxromosom dəyişilmələri əmələ gətirir ki, bu da yəni indiksionmutasiyaların tezliyi əsas etibarilə radiasiyanın dozasından asılıdır.İonlaşdırıcı şüalar gen mutasiyaların tezliyinə nisbətən xromosomdəyişilmələri spontan arasında olduğundan xeyli çoxdur. Fizikimutagenlərə ionlaşdırıcı şüalardan başqa ultrabənövşəyi şüalar da aiddir.Bu şüalar atomları ionlaşdırmır, onların yalnız elektron təbəqələrinioyadır və hüceyrədə kimyəvi reaksiyalar yaradır ki, bunun danəticəsində mutasiya törəyir. Kimyəvi mutagenlər üçün də genmutasiyaları və xromosom dəyişilmələri törətmək xarakterikdir. Süniyolla mutasiya törətməyin üsullarının işlənməsi mutagenləri tətbiqetməklə seleksiyanı xeyli sürətləndirmək imkanları açmışdır ki, bu daseleksiyaçıya seçmə üçün başlanğıc material verir; bir çox yüksəkməhsuldar kənd təsərrüfatı bitki sortları, qiymətli mikroorqanizmştampları yaradılmışdır. Bu məqsədlə seleksiyada kimyəvi mutagenlərvə supermutagenlər böyük müvəfəqiyyətlə tətbiq edilir. Bitkilərinseleksiyasında süni yolla salınmış poliploid mutasiyalardan istifadəolunur.MUTAGENLƏR – irsi dəyişkənliklər (mutasiyalar) yaradan fizikivə kimyəvi amillər ətraf mühitin antropogen çirklənməsi nəticəsində322