EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────ASPEKTLƏŞDİRMƏ – ilin mövsüm tsikllərinin (erkən yaz, yaz,yay, payız və qış) bitki və heyvan qruplarının xarakterinə, xaricigörünüşünə (aspekt) və aktivliyinə təsir dərəcəsinin müşahidəsi və təsviredilməsi.ASSENİZASİYA – kanalizasiya olmayan yerlərdə təmizləməsistemi: əsasən çalalardan müxtəlif çirkab və tullantıların daşınmasıüçün görülən tədbirlər. Müasir şəhərlərdə A.-ya ehtiyac aradanqalxmışdır.ASSİMİLYASİYA (yun. assimslatio) – bütün canlılara xas olanproses, maddələr mübadiləsində tərəflərdən biri. A. daha bəsitmaddələrdən orqanizmi təşkil edən mürəkkəb maddələrin əmələgəlməsidir. A. prosesi enerji mənbəyi olan ehtiyatların toplanmasını,böyüməsini, inkişafını və orqanizmin təzələnməsini təmin edir. Bütüncanlı təbiət üçün enerji mənbəyi günəş şüalarıdır. Yalnız avtotroforqanizmlərdən olan yaşıl bitkilər fotosintez prosesində Günəşenerjisindən bilavasitə istifadə edir və qeyri üzvi birləşmələrdən üzvibirləşmələr (karbohidratlar, amin turşuları, zülallar və s.) yaradır.ASSOSİASİYA (yun. associatio - birləşmə) – fitosenozun, yaxudbiosenozun əsas təsnifat vahidi. Quruluşu, növ tərkibi, maddələrmübadiləsi, torpaq örtüyü eyni olan, həm orqanizmlərlə, həm dəorqanizm ilə mühit arasında qarşılıqlı əlaqələri oxşar olan fitosenozlarbirliyi. A. relyef, su və torpaq şəraitinin dəyişilməsi, habelə bilavasitə(ot biçini, meşənin məhv edilməsi və s.) və ya dolayı təsir (mal-qaraotarılması) nəticəsində kökündən dəyişilə bilər. İlkin və törəmə A.-larayırırlar. A.-lar adi hakim bitkilərə görə müəyyən edilir. A.-nınöyrənilməsi bitki örtüyü sahələrinin yararlılıq dərəcəsini, onlarınsəmərəli istifadəsi və yaxşılaşdırılması yollarını müəyyən etməyə imkanverir. İri miqyaslı bitki örtüyü xəritələri çəkildikdə ayrı-ayrı A.-lar,miqyas kiçildikdə isə A. birlikləri göstərilir.ASTMA – nəfəsalmanı çətinləşdirməkdə özünü göstərənallergiyanın variantlarından biri.ASTROBİOLOGİYA – Kainatda həyatın hər cür təzahürformalarını öyrənən elm sahəsi. A. astronomiya, biologiya və biokimyanailiyyətlərinə əsaslanır. Bəzi məsələləri isə insanın kosmik fəzaya fəalmüdaxiləsi nəticəsində meydana gəlmiş kosmik biologiya və kosmik34