EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────çürüyüb parçalanır və qalın üzvi kütlə (meşə döşənəyi) əmələ gətirir.M.-də üstünlük təşkil edən ağac cinsləri meşənin edifikatorları adlanır.Onlar meşənin, eyni zamanda bütün biosferin üzvi maddələrinin əsaskütləsi sayılaraq maddələrin dövranında və ətraf mühitin dəyişilməsindəmühüm rol oynayır. Respublikamız az meşəli olub ərazisinin yalnız 10faizi meşə ilə örtülüdür. Lakin meşələrimiz ağac, kol və heyvan növləriilə olduqca zəngindir. Burada 450-dən çox yabanı ağac və kol növübitir. Onların 70-i endem növləri olub respublikamızdan başqa dünyanınheç bir yerində təbii halda bitmir.MEŞƏ EKOSİSTEMLƏRİ – Mürəkkəb və yüksək məhsuldarekosistemlər. Azərbaycan Respublikasında M.e.-ndə əsasən hündürboylu (20-40 m) enliyarpaq ağaclar (fıstıq, palıd, vələs, cökə)dominantlıq edir.Fitofaqlar: maral, qarapaça, çöl donuzu, ayı, cüyür, gəmiricilər vəquşlar. Zoofaqlar: canavar, vaşaq, porsuq, tülkü və s. Qonur dağ-meşətorpaqları üstünlük təşkil edir. M.e. böyük torpaqqoruyucu,sutənzimedici rola malikdir, oduncaq, meyvə, giləmeyvə, dərmanbitkiləri tədarük edilir. Rekreasiya əhəmiyyətindən geniş istifadə edilir.MEŞƏ ƏKİNLƏRİ – ağac və kolların səpini və ya əkini ilə salınanmeşəliklər. M.ə. işlərini həyata keçirmək meşə təsərrüfatının əsasvəzifələrindən biridir. M.ə. meşəəkini fondu sahələrində, meşəsiz vəyararsız torpaqlarda aparılır. M.ə. dövriyyəsinə toxum bazasınınyaradılması (meşə-toxumçuluq sahələri və ya plantasiyalar), toxumtədarükü və səpinə hazırlanması, əkin materialı (tinglik) yetişdirmək,meşə əkini sahələrinin hazırlanması, torpağın şumlanması, toxum səpinivə ya tinglərin basdırılması, əkinlərə aqrotexniki və meşəçilikqulluqlarının yerinə yetirilməsi kimi işlər daxildir.Respublikanın meşə təsərrüfatları tərəfindən həm dağ, həm də düzənərazilərdə M.ə. salınmışdır. Dağ yamaclarında M.ə.-də əsasən qoz,şabalıd, adi göyrüş, adi şam, krım şamı, düzən meşə təsərüfatlarıərazisində isə əsasən ikinci dərəcəli ağac cinslərinə (ağ akasiya, yaşılgöyrüş, iydə) üstünlük verilmişdir. Burada qiymətli ağac cinsləri olanpalıd, qoz, qovaq, saqqız ağacı, püstə, eldar şamı əkinləri olduqca azsahə tutur.296