EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────ARİDLİK – orqanizmin həyatı üçün rütubətin çatışmazlığınıyaradan quru (arid) iqlim.ARİDLİK İNDEKSİ – iqlimin quraqlıq göstəricisi. Martona görəRA.i: J = , R – yağıntının illik miqdarı (sm-lə) T-ortaillikT +10temperatur (dərəcə ilə). Çox arid iqlimdə indeks kiçik olur. Emberjeyəgörə A.i:( M + m)⋅ ( M − m)J =100RR – yağıntının illik miqdarı (mm-lə), M-ən isti ayın orta maksimumtemperaturu və m-ən soyuq ayın minimumlarının orta rəqəmi.ARKTİK SƏHRASI, SOYUQ SƏHRA – arktik və yüksək dağlıqvilayətləri – bitki örtüyünün kasıblığı (zəifliyi), havanın quraqlığı ilədeyil, aşağı temperatur ilə müəyyən edilir.ARKTİK ZONA (yun. arktos - şimal) – 1) yayda buzları taməriməmiş, hərəkətdə olan şimal qütbü ətrafı akvatoriya (83-80° ş.e.d.) 2)Dünya okeanının 500-1000 m dərinliyə qədər yerləşən temperaturzonası (boreal zonadan yuxarıda yerləşir). Burada bütün il boyutemperatur 0°-yə yaxındır. Onun mövsüm ərzində tərəddüdü 2-3°-dənartıq olmur. Fotosintez edən bitkilərə rast gəlinmir, ancaq heterotrofbitkilər yaşayır.AROMATİK BİRLƏŞMƏLƏR – karbohidrogenlər (benzol,naftalin, antrasen və b.) və onların törəmələri (anilin, benzol turşusu,fenol). Molekullarında 6 karbon atomundan (benzol nüvələr) ibarəthalqalar olur.ARTEZİAN SULARI – sukeçirməyən laylar arasında kollektorsüxurlarda toplanan basqılı yeraltı sular. A.s-in kimyəvi tərkibiəmələgələn şəraitdən asılı olaraq kalsium-hidrokarbonatlı şirin sulardan,natrium-xlor tipli şor sulara qədər dəyişir. A.s.-ndan su təhcizatında,suvarmada, yod, brom, bor istehsalında istifadə olunur. AzərbaycandaGəncə-Qazax, Qarabağ- Şirvan, Quba-Xaçmaz artezian hövzələriməlumdur.ASFİKSİYA (yun. Asphyxia) – oksigen çatışmazlığı nəticsində köksisteminin boğulması.32