EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────tüstüdən təmizlənir. X. böyük külək enerjisinə malikdir.XIRDAYARPAQ MEŞƏ – tozağacı, titrəkyarpaq qovaq və b.xırdayarpaq ağaclardan ibarət meşə.XİONOFİLLƏR (yun. chion - qar) – qışda qar örtüyü şəraitindəyaşamağa qadir olan qarsevər orqanizmlər (məs., köstəbək dərin qaraltıgedişlərdə qışlayır; lemminqlər və çölsiçanı qarın altında həyat sürür).XİONOFİT – Qarın altında, içərisində inkişaf edən bitkilər.XİONOFORLAR, xionotolerant orqanizmlər – qara çox davamgətirən orqanizmlər (şamağacı, darı, bəzi yosunlar, köstəbək, çöl siçanı,lemminqlər və s.).XİYABAN – Park, bağ və s. yerlərdə, hər iki tərəfi boyu ağac və koləkilən yol. X. tipləri (düz, əyrixətli və s.) və onların quruluşu (ikicərgəlivə çoxcərgəli, biryaruslu və çoxyaruslu, ağaclardan və kollardan ibarətsıx çəpərli) memarlıq planına əsasən müəyyənləşdirilir. Bir çox Şərqölkəsində şəhərlərin böyük küçələri (prospektlər) X. adlanır. Bəzən fəxridəfn yerlərinə də X. deyilir (məs. Fəxri xiyaban, Şəhidlər xiyabanı).XLOR (Cl) – kimyəvi element, kəsgin iyli sarımtıl – yaşıl rəngliqazdır. I dünya müharibəsində xlordan zəhərləyici maddə kimi istifadəedilmişdir. Kimyəvi reaksiyalarda tərkibində xlor olan birləşmələrdənvə xlorlu sudan xlor aldıqda o, təhlükəli sayılır. Tərkibində xlor olanağardıcılardan istifadə etdikdə də otağın havasını yaxşı dəyişməklazımdır. Xlorun hətta kiçik dozası nəfəs yollarını güclü qıcıqlandırır.Xlor Yerin ozon qatının dağılmasında əsas faktorlardan biri sayılır.XLORLU ƏHƏNG – xlorid, hipoxlorid və kalsium-hidroksidinmürəkəb qarışığı Ca(ClO) 2 – iki turşunun qarışıq duzu. Oksidləşdirici,dezinfeksiya edici və antiseptik kimi, həm də müxtəlif tullantıları vəsuyu dezinfeksiya etmək üçün istifadə olunur.XLOROFİL (yun. chloros – yaşıl və phyllon - yarpaq) – bitkilərinyaşıl piqmenti; bunlar vasitəsilə bitki günəş enerjisini tutur və vəfotosintez prosesini həyata keçirir.XLOROZ (yun. chloros – açıq yaşıl) – Torpaqda bəzi elementlərinçatışmazlığı ilə əlaqədar və ya virusların təsirilə bitkinin xəstələnməsi.XOLDRİC SİSTEMİ – Yer kürəsində bitki formasiyalarının əsasəniqlim faktorlarına əsaslanaraq (temperaturla yağıntıların qarşılıqlıəlaqəsinə) təsnifatı. L.Xoldric (1947) təklif etmişdir.XOROQRAFİYA – müəyyən vilayət və ya rayonun hərtərəflitəsviri. Çox vaxt topoqrafiyanın sinonimi kimi işlədilir.XOROLOGİYA (yun. choros – yer, fəza və logiya) – TerminiE.Hekkel (1866) təklif etmişdir: orqanizmlərin yayılmasının coğrafi vətopoqrafik qanunauyğunluqları haqda elm. Fitoxorologiya, yaxud bitki208