EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────10-20 m 3-5 cərgə) ibarət olub araları 15-20 m götürülür. Əkinləri sıxaparılıb cərgəaraları 3-4 m, cərgədə bitkilərin arası 1,5-3,0 m götürülür.Kənar cərgələrə kol cinsləri əkilir. Respublikamızın dağ rayonlarında buməqsədlə gürcü palıdı, adi göyrüş, mal-qaraya qarşı dözümlü ağaclardanazatağac, dəmirqara, kollardan sarağan, doqquzdan, düzən sahələrdəduzsuz torpaqlarda şabalıdyarpaq palıd, eldar şamı, qovaq növləri, sərvağacı, çinar, duzlu torpaqlarda isə lələkağacı, iydə, yaşıl göyrüş, innab,kollardan amorfa, yulğun və s.-dən istifadə olunması məqsədəuyğundur. Mal-qaranı yay dövründə cücülərdən, (ağcaqanad, mığ-mığa,mozalan milçək və s.) qorumaq məqsədilə F.q.m.-də qoz və dəfnəağacından istifadə edilməsi məsləhət görülür. Amerika fermerlərinintəcrübəsi bunu təsdiq etmişdir.FERMENTLƏR, ENZİMLƏR (lat. fermentum - maya) – zülaltərkibli spesifik katalizatorlar. Bütün canlı hüceyrələrdə hasil edilir vəbiokimyəvi prosesləri kataliz F. həyat fəaliyyətinin bütün proseslərindəmühüm rol oynayır. F. çox müxtəlif olsalar da, bir sıra ümumi xassələrivar. Onlar həm parçalanma, həm də sintez istiqamətində gedən kimyəvireaksiyaları sürətləndirir. F-in aktivliyi qeyri-üzvi katalizatorunaktivliyindən qat-qat çoxdur. Bir ferment yalnız bir maddəyə təsirgöstərir. 1000-dən çox ferment məlumdur. Bunlardan 100-ə qədərikristal şəklində alınmışdır. Əgər bir ferment bu və ya digər səbəbdənfəallıqdan düşərsə və ya sistemdən çıxarsa bütün ferment sistemininfəaliyyəti pozulur, bu da bütün orqanizmin xəstələnməsinə səbəb olur.F.-dən tibdə, xalq təsərrüfatının bir çox sahələrində - gön-dəri,toxuculuq və kimya sənayesində) geniş istifadə olunur. Çörəyin, südməhsullarının, spirtin, pivə, şərab, çay, tütün, turşudulmuş tərəvəz və s.məhsulların istehsalı fermentativ proseslərdə başa çatıdırılır.FEROMONLAR (yun. phera – daşıyıram və mona) – Heyvanlarınətraf mühitə buraxdığı (ifraz etdiyi) və həmin növün digər fərdlərininhərəkətinə, fizioloji vəziyyətinə və ya metabolizminə təsir göstərdiyibioloji aktiv maddələr F. xüsusi vəzilər vasitəsilə buraxılır. Cücülərburaxdığı cinsi F. müxtəlif növlərin fərdlərinin görünüşünü, aqreasiyaF.-i çoxlu miqdarda fərdlərin kiçik sahədə toplanmasını təmin edir,«həyə-can»” F.-i isə qaçmağa, gizlənməyə reaksiya göstərir. F.cücülərin hərəkətini potensial effektiv idarə etmə vasitəsidir. Kənd179