EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────şəraitinə uyğun tətbiq olunan texnoloji, meliorativ və təşkilati tədbirlərkompleksi.ƏKS-SƏDA – hər hansı bir maneədən qayıdan və müşahidəçitərəfindən qəbul edilən dalğa (akustik, elektromaqnit).ƏMƏYİN ELMİ TƏŞKİLİ – elm və texnikanın, əməyingigiyenasının nailiyyətləri əsasında əməyin təşkilinin yaxşılaşdırılması.ƏRAZİ EKSPANSİYASI – bəzi növlərin yad ərazilərdə boşyerlərdə və ya digər növlərin (aborigenlərin) məskunlaşdığı yerlərdəkütləvi surətdə çoxalması (artması). Məs. çəyirtkələrin, koloradaböcəyinin, ağ amerika kəpənəyinin, gəmiricilərin, alaq otlarının, göyyaşılyosunların basqını. Ə.e. akklimatizasiya zamanı baş verə bilər,belə ki, 1859-cu ildə Avropadan Avstraliyaya 24 krolik fərdi gətirildi, oolduqca qısa vaxt geniş əraziləri tutub bitki örtüyünün (aborigennövlərin yem bazasının) məhv edilməsinə səbəb oldu. Amerika zooloquÇ.Elton (1958) Ə.e.-nı “bioloji bomba” adlandırmışdır.ƏRAZİNİN MƏNİMSƏNİLMƏSİ – əvvəllər bilavastə istismarolunmayan sahələrin təsərrüfat məqsədilə, yol tikilməsində, yaşayışyerlərinin salınmasında istifadəsi. Ə.m.-nin əsas əlaməti, adətən,əhalinin yerləşməsi sayılır.ƏRAZİNİN SANİTARİYA MÜHAFİZƏSİ – ölkəyə karantin vəinfeksiya xəstəliklərinin keçirilməsi və yayılmasının qarşısını almaqüzrə tədbirlər kompleksi.ƏRAZİNİ SUBASMA – təbii (bol yağmur, çayın daşıb aşması,dənizin qabarması) və antropogen (müxtəlif hidrotexniki qurğularıntikilməsi, suvarma sistemi, İES, süni nohur və s.) səbəblərdən ərazinisubasması.ƏSAS İONLAR – təbii sularda kəmiyyətcə üstünlük təşkil edənionlar. Bura adətən xlorid, sulfat, hidro-karbonat, kalsium, maqnezium,natrium, kalium ionları aiddir. Abiotik ekoloji amillər kimi mühüm roloynayır.ƏSAS QİDA – heyvanların mədəsində üstünlük təşkil edən(toplanan) qida.ƏSRLİK RİTMİKA, İQLİMİ RİTMİKA – uzun illər ərzindəgünəş aktivliyinin dövrü dəyişməsi və iqlimin illik dəyişməsi iləəlaqədar bitki qruplaşmasının dəyişməsi. Meşə, çöl və yarımsəhra172