EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────olunur: Ə.s.= QP , burada P – ərazidə daim yaşayanların sayı; Q –ərazinin (daxili su hövzələri müstəsna olmaqla) sahəsi.ƏHLİLƏŞDİRMƏ – vəhşi heyvanların ələ öyrədilməsi və bunlarınev heyvanlarına çevrilməsi. İnsanlar müxtəlif vəhşi heyvanları bu yollaçoxaldır və əsasən, təsərrüfat ehtiyacını ödəmək üçün ondan istifadəedirlər. Heyvanların əhliləşdirilməsinə 10-15 min il bundan əvvəlbaşlanılmışdır, Ə. cəmiyyətin məhsuldar qüvvələrinin inkişafındamühüm mərhələ olmuş və nəticədə heyvandarlıq sahəsi yaranmışdır.ƏKİN DÖVRİYYƏSİ – əkinçilik sisteminin mühüm hissəsi olubtarlada kənd təsərrüfatı bitkilərinin (həmçinin herik şumunun) vaxtaşırıdəyişdirilməsi. Üç cür Ə.d. ayrılır: tarla, yem və xüsusi. Tarla Ə.d.-dəəsas sahəni taxıl, kartof, texniki bitkilər (günəbaxan, çuğundur, pambıqvə s.) tutur. Yem Ə.d.-də özünəməxsus şərait və aqrotexnika tələb edənbitkilər (tərəvəz, tütün, düyü və s.) becərilir. Su və külək eroziyasınaməruz qalmış rayonlarda torpaqqoruyucu Ə.d. tətbiq edilir. Kəndtəsərrüfatı bitkiləri və herik şumunun nisbətinə görə Ə.d. tipləriaşağıdakı növlərə bölünür: taxıl-herik, taxıl-herik-cərgəarası becərilən,taxıl-cərgəarası becərilən, taxıl-ot-cərgəaraları becərilən, ot-cərgəaralarıbecərilən, sideral. Ə.d.-də bitkilərin vaxtaşırı dəyişdirilməsi bitkininrütubət və qida ilə təmin olunmasına şərait yaradır. Torpağınmünbitliyini artırmaqda çoxillik paxlalı bitkilər xüsusi rol oynayaraqtorpağın fiziki xassələrini yaxşılaşdırır. Çoxillik bitkilərin, taxılıncərgəaraları becərilən bitkilərlə zolaqlarla becərilməsi eroziyatəhlükəsini azaldır.Ə.d. alaq otları ilə, kənd təsərrüfatı bitkilərinin ziyanvericilərilə vəxəstəlik törədənlərlə mübarizədə mühüm vasitə hesab olunur.ƏKİNÇİLİK – 1) kənd təsərrüfatının ərzaq və yem bitkiləri, texnikibitkilər və s. becərilməsi ilə məşğul olan ən mühüm sahələrindən biri; 2)aqronomiyanın kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsinin ümumiüsullarını öyrənən və torpaqdan səmərəli istifadə etmək, yüksək və sabitməhsul almaq üçün torpağın münbitliyini yüksəltmək üsullarını işləyibhazırlayan bölməsi.ƏKİNÇİLİK SİSTEMİ – torpağın münbitliyini artırmaq, ondansəmərəli istifadə etmək məqsədi ilə, yerli təbii-iqtisadi, torpaq-iqlim171