EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────biosenologiyasında tətbiq olunur.– Transekt metodu – bitki qruplaşmasını, onun kompleksini vəsərhədini transektin – uzun düzbucaqlı sahələrin (məs: 1x250 və ya 0,1-100 m) köməyi ilə öyrənilməsi. Belə sahələrdə bitkinin sayı, yerləşməsi,proyektiv örtüyü, populyasiyanın məhsuldarlığı, bioloji kütləsi və hərsenozun sərhədində bu parametrlərin dəyişilməsi tədqiq edilir. Bəzəntransektlər bir-birindən aralı yerləşdirilir.– Biçmə metodu (bitkini) – ot və ya yarımkol bitki qruplaşmasınınməhsuldarlığının təyin edilməsi. Statistik yolla təyin olunması üçünlazım olan təkrarda qoyulmuş təcrübə sahələrində ot örtüyü biçilir,təsnifata ayrılır və orta bioloji kütlə hesablanır.– Fitometr metodu – kompleks bitmə şəraiti amillərinin bitki və yabitki qruplaşmasının köməyi ilə (böyüməsi ilə) öyrənilməsi. Bu zamanbitki digər yerdə və ya vegetativ qablarda basdırılır, yaxud fitosenozunkiçicik sahəsi (çox vaxt bitki örtüyü çim və torpaqla qarışıq) digərekotop şəraitində köçürülür.– Ekoloji cərgələr (sıralar) metodu – dar uzun transektlərdə (bəzənbir neçə kilometr uzunluğunda) bitki qruplaşmasının mühit qradiyentləriüzrə tədricən dəyişilməsi öyrənilir və ya müxtəlif növlərin fərdlərininmiqdarının dəyişilməsi və yerləşmə xarakteri tədqiq edilir: bitməşəraitinin hər hansı bir qradiyentinin (torpağın mexaniki və kimyəvitərkibi, xüsusən onun duzluluğu, humusluluq dərəcəsi, rütubətliyi,həmçinin dəniz səthindən hündürlük) dəyişilməsi ilə əlaqədarfitosenozların dəyişilməsi öyrənilir.– Bitki mühafizə metodları – aşağıdakı metodlardan istifadə olunur:– bioloji metodlar-ziyanverici və xəstəlik törədiciləri, həmçinin alaqotlarını təmizləyən (yaxud məhv edən) bioloji nizamlayıcılardan istifadəedilir. Bu məqsədlə digər orqanizmlərdən (entomofaqlardan,antoqonistlərdən, xəstəlik törədənlərdən) və ya onların hasil etdiyibioloji aktiv maddələrdən (antibiotiklər, hormonlar, attraktantlar)istifadə olunur:– genetik metodlar – ziyanverici növlərin trofik xassələrinin süniseçmə yolu ilə dəyişdirilməsi və ya onların erkəklərinindölsüzləşdirilməsi;– kimyəvi metodlar – ziyanlı orqanizmlərə qarşı toksik (zəhərli)144