EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────– Ardıcıllıq (sıralar) metodu – rastlaşma (qarşılaşma) metodununtəkmilləşdirilmişi olub onun köməyi ilə növün dominantlığınınrastlaşma dərəcəsi nəzərə alınır. Bu zaman kiçik sahələrdən istifadəedilir, müəyyən növün rastlaşması (%-lə, RF) həmçinin onun sahədəfitokütləyə görə (və ya örtmə dərəcəsinə görə – DF) dominantlıqetməklə rastlaşması qeydə alınır. Sonra dominantlıq ardıcıllığı (sırası)təyin olunur: D=100. Hər bir sahə üçün ardıcıllıq təyin edildikdədominantlıq edən növlər müəyyənləşdirilir (fitosenozda), bununla dabitki qruplaşmasının ümumi məhsuldarlığından onun müxtəlifqiymətlərinin sıxlıq dərəcəsi təyin olunur. Beləliklə, bu metod ənməhsuldar növlərin ardıcıllığını tədqiq etməyə imkan yaradır.– Torpaq modeli və monoliti metodu – torpaq kəsimindənstrukturu pozulmamış şəkildə düzbucaqlı (şaquli) paralepiped formalıtorpağın kəsilib götürülməsi və onun laboratoriyada tədqiq edilməsi.– Torpaq profili metodu – torpağın açılmış profilində (xəndəkdə)tədqiq edilməsi. Bu zaman torpaq genetik qatlara ayrılır və təsvir olunur,hər qatdan laboratoriyada analiz etmək üçün nümunələr götürülür.– Ölçü metodu – fitosenozda bitkinin rastlaşma və paylanmasınıöyrənən üsul. Bir neçə modifikasiyası vardır. Onlardan əsaslarıaşağıdakılardır: A-bir-birinə yaxın yerləşən iki bitkinin arasındakıməsafə ölçülür, bu bitkilərdən biri həmişə təsadüfi seçilir, digəri isəondan 180° bucaqdan kənarda qalmalıdır (təsadüfi seçilən cüt bitkimetodu). B-həmçinin, lakin məsafələr yaxınlıqdakı dörd bitkiyə qədərölçülür, hər bitki ayrı kvadratda yerləşir (kvadrantlar kompasla müəyyənedilir); C-həmçinin təsadüfi seçilən nöqtədən (mərkəz qəbul edilənnöqtə); Ç-1 kvadrantda (təsadüfi seçilən nöqtədən yaxınlıqdakı bitkiyəqədər məsafə ölçülür) Yenə də 1 kvadrantda) və i.a. (azan nöqtələrmetodu). Əldə edilən rəqəmlər riyazi hesablanır. Bir növdən olanbitkilərin orta məsafəsinə görə yalnız onun yayılma xarakterini deyil,həm də vahid sahədə fərdlərin sayını (miqdarını) müəyyənləşdirməkolar.– Qazıntı (qazma) metodu – torpaqda yaşayan və adi gözlə yaxşıseçilən (görünən) onurğasız heyvanların uçota alınması üsulu.– Başdan-başa hesablama metodu – biosenozun böyük bir sahədətərkibi, quruluşu və məhsuldarlığının tədqiq olunması. Əsasən meşə143