EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────Bütün E. vegetativ çoxalır. Onların əksəriyyəti otlaq yemi kimitəsərrüfat əhəmiyyətinə malikdir, həmçinin dekorativ gülçülükdəistifadə edilir (lalə, nərgiz və digər zanbaqkimilər). Zəfəran bitkisi dəefemeroidlərə aiddir.EFFEKTİV ATMOSFER ÇÖKÜNTÜLƏRİ – atmosferçöküntülərinin torpaqda qalan (axıb getməyən) və bitki tərəfindənistifadə oluna bilən hissəsi.EFFEKTİV TEMPERATURUN CƏMİ – bitkilərin vegetasiyadövrünü başa vurması və ya heyvanların yumurtadan (və ya kürüdən)yaşlı fərdə çatması üçün həyat siklini keçməyə sərf olunan ümumi istilikmiqdarı.EFFUZİV SÜXURLAR – lavanın yer səthində soyumasındanəmələ gələn süxurlar. E.s.-ın mineraloji tərkibi üçün vulkan şüşəsinin,iri kristalların və porfirəbənzər möhtəvilərin olması xarakterikir.Azərbaycanda E.s. Kiçik Qafqazın mərkəzi və şimal-şərq hissəsindəçoxdur.EFİRYAĞLI BİTKİLƏR – çiçək, yarpaq, kök və s. orqanlarındanefir yağı almaq üçün becərilən bitkilər. E.b.-in vətəni, əsasən tropik vəsubtropik ölkələrdir. Əksəriyyəti birillik və çoxillik otlardır. Həmçininyarımkol, kol və ağaclar da var. E.b. ətriyyat, kosmetika və yeyintisənayesi üçün lazım olan efir yağlarının alınmasında, həmçinin tibbdə,baytarlıqda, kulinariyada geniş istifadə olunur. Azərbaycanda 800-dənçox E.b. məlumdur. 300-ə yaxın növü istifadəyə yararlıdır.Azərbaycanda sənaye miqyasında Zaqatala efir yağı zavodunda 100 hasahədə qızılgül, Abşeronda (Bilgəh) 116 ha sahədə zəfəran əkilir.EXOLOKASİYA – əşyalardan əks olunan səs dalğalarının və yaradiodalğaların qeydə alınması, onların yerinin, forma və ölçülərinintəyin edilməsi. Akustik E., radioekolokasiya və hidroekolokasiyaformaları mövcuddur. Bəzi həşərat və quşlarda, yarasa, delfin, suiti,balina və s.-də canlı E. var. E. heyvanların səmti bilməsi, maneələrdənqorunması, həmçinin qida axtarması üçün vacibdir. Yarasa və delfininexolokatoru ətraflı tədqiq edilmişdir.E. prinsipi ilə işləyən texniki qurğular, sualtı qayıqların yeriniöyrənməkdə, minalanmış sahələri tapmaqda, dəniz və okean dibi126