EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────DOLO QANUNU – Belgiya paleontoloq-darvinist L.Dollo (1893)tərəfindən irəli sürülüb. Bu qanuna görə təkamül prosesləri qayıtmazdır(bərpa olunmazdır), orqanizm (populyasiya, növ) bir sıra əcdadlarınınkeçdiyi əvvəlki vəziyyətinə qayıda bilməz. Qeyd etmək lazımdır ki, hələÇ.Darvin (1859) üzvi aləmin təkamülünün dönməzliyini geniş müzakirəetmişdir.DOLU – ilin isti dövründə topa yağış buludlarından dənə-dənə xırdabuz halında düşən atmosfer yağıntısı. Ölçüsü 5 mm-dən 55 mm-ə qədər,bəzən daha çox (130 mm, kütləsi təqr. 1 kq) olur. Azərbaycanda ən çoxBöyük və Kiçik Qafqazın dağətəyi və orta dağlıq zonasında müşahidəolunur. Kənd təsərrüfatına böyük ziyan vurur. Azərbaycanın bəzi dağlıqrayonlarında D.-ya qarşı mübarizədə artilleriya və raketlərdən istifadəedilir.DOMİNANT (lat. Dominans – hakimlik edən) – fitosenozlarınmüxtəlif yaruslarında üstünlük təşkil edən bitki növləri. Biosenozunəsas qatlarında üstünlük təşkil edən, yəni dominantlıq edən bitki növləriD., ikinci dərəcəli qatlarda üstünlük təşkil edən növləri isəsubdominantlar adlanır. Fitosenozun hakim yarusunda yalnız bir D.varsa ona monodominant, fitosenozda bir neçə D. iştirak edərsəpolidominant fitosenoz adlanır. D. fitokütlənin miqdarı, yaxud proyektivböyüklüyünə görə hesablanır. D.-lar və subdominantlar fitosenozun əsasməhsulunu təşkil etdiyi üçün onlar mühityaradıcı rol oynayaraq çoxmühüm əhəmiyyətə malikdir. Biosenozların hesablanmasında D.-larmühüm əhəmiyyət kəsb edir.DOMİNANT NÖV – Miqdarına və məhsuldarlığına görə yalnız özüvə ya digər növlərlə birlikdə qruplaşmanın əsasını formalaşdıran növ.Dominantlıq indeksi aşağıdakı düsturla hesablanır:D 1 = n 1 /N ⋅ 100burada n 1 -növün sayı: N biosenozda fərdlərin ümumi sayı.DOMİNANTIN AREALI – dominantlıq edən növün tutduğu areal.Növ formasiya yaradaraq onun coğrafiyasını müəyyənləşdirərsə arealındominantlıq hissəsi, növ digər növlərlə birlikdə polidominant formasiyayaradırsa arealın kondominant hissəsi adlanır. D.a. xəritəsini tərtib117