EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────becərilməyən şumlanmış əkin yeri. Birinci 2-3 il D.q.t. sahəsində birillikotlar, 5-7 il kökümsovlu bitkilər bitir, sonra isə sahənin bitki örtüyü təbiiçəmən və ya çöl örtüyünə uyğunlaşır. Dincə qoyulma dövründətorpaqda üzvi maddələrin miqdarı artır, strukturu yaxşılaşır, alaqlamübarizə asanlaşır. Torpağın dincə qoyulması gələcəkdə həmin sahədənyüksək məhsul götürülməsinə imkan verir.DİNEKOLOGİYA – (dinamiki ekologiya) – Ekologiyanın fərdlərinvə onların qruplarının dinamikasını və təkamül münasibətlərini öyrənənbölməsi.DİOKSİNLƏR – Bu günə qədər məlum olan ən zəhərli maddələrqrupu. Onlar polixlorlu dibengodioksinlər (PX DD) və ona uyğun olanpolixlorlu dibenzofuronlar (PX DF) sinfinə aiddir. Üzvi maddələrdə həllolur, kanserogen təsirə və davamlığa malikdir. Torpaqda dioksinlərinyarımparçalanma dövrü 10-20 il təşkil edir.DİSKLİMAKS – klimaksın dəyişilməsilə əlaqədar bitki örtüyünündiqressiv sırası; məs. məhv edilmiş meşə sahəsində yaranmış sabit(dəyişilməyən) otlaq.DİSPERSANT (NEFT) (lat. dispersus – səpilmiş, seyrəlmiş,dağılmış) – 1) sudakı neft təbəqəsini və ya neft topalarını xırdahissəciklərə parçalayan, sudakı nefti təmizləmək üçün işlədilən maddə;2) dispers fazası şəklində olan neft (suspenziya, emulsiya və s.).DİSSİMİLYASİYA (biologiyada) (lat. Dissimilatio - bənzəməmə)– maddələr mübadiləsində assimilyasiya prosesinin əksi; zülallar,nuklein turşuları, yağlar və karbohidratların (o cümlədən qida ilə qəbuledilən) çevrilməsi ilə gedən üzvi birləşmələrin bəsit maddələrəparçalanması. D.-ya daxil olan tənəffüs, qıcqırma və qlikoliz proseslərimaddələr mübadiləsində əsas yer tutur. D.-nın son məhsulu su, karbonqazı və ammonyakdır.D. ilə assimilyasiyanın qırılmaz əlaqəsi orqanizm toxumalarınındaim yeniləşməsini təmin edir. Assimilyasiyanın D.-dan üstün getməsi,orqanizmin böyümə və inkişafını, yeni hüceyrə və toxumaların əmələgəlməsini, onun kütləcə artmasını təmin edir. Bəzi pataloji hallarda vəaclığa məruz qaldıqda D-nın assimilyasiyadan üstün getməsi orqanizminkütləcə azalmasına səbəb olur.DİSTRES (ing. distress – kefsizləşmə, əziyyət çəkmə) – Canlı115