EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────– Fenotipik dəyişgənlik – ayrı-ayrı fərdlərin və ya populyasiyalarınfenotipik əlamətlərinin dəyişkənliyi.– Qeyri-müəyyən fərdi dəyişgənlik – Bu dəyişgənlik formasını Ç.Darvin (1859) eyni növ, çeşid və cinsli fərdlərində müxtəlif fərqlərinolması kimi başa düşür; oxşar şəraitdə mövcud olan bir fərd digərindənfərqlənir. Məs., bir qozanın içindəki toxumlardan oxşar olmayan bitkilərinkişaf edir, bir cüt heyvanın nəsilləri eyni şəraitdə böyüməsinəbaxmayaraq bir-birinə o qədər də bənzəmir. Darvinin fikrincə belədəyişkənlik yalnız ətraf mühitin şəraiti ilə deyil, həm də orqanizminbütün xüsusiyyətləri və vəziyyəti ilə müəyyən edilir. Orqanizmin bütünxüsusiyyətlərinin q.f.d. geniş yayılmışdır. Fərdi nəsli dəyişkənliknəticəsində fərdlərin böyük dəyişgənliyi evolyusiya prosesləri üçünmühüm material hesab olunur.DƏYİŞMƏYƏN POPULYASİYA – doğum, ölüm və yaşstrukturunun nisbi sabitliyi (dəyişməzliyi) sayəsində populyasiyanınsayı dəyişmir.DİAPAUZA (yun. Diapausis fasilə, dayanacaq) – heyvanlarıninkişafında sakitlik (dinclik) dövrü: maddələr mübadiləsinin kəskinazalması və forma əmələ gətirən proseslərin dayanması ilə xarakterizəolunur. D. zamanı orqanizmin xarici mühitin əlverişsiz şəraitinin təsirinədavamlığı artır. Məs. cücülər insektisidlərə qarşı davamlı olur. D.orqanizmlərin şaxtayadavamlığını və qışlamasını təmin edir. Quru iqlimşəraitində estivasiya adlanan yay D.-sı müşahidə edilir. Məs. çəhrayıqurdda (tırtıl) və pambıq sovkasında embrional D-sı, süfrə D.-sı, pup D.-sı imaqo D.-sı olur. Qış D.-sı dövründə bir çox ilanlar qış sükutuna (qışyuxusuna) gedir. D. dövründə istiqanlı cücülər, qurdlar, balıqlar,qurbağalar, kərtənkələlər, ilanlar və s. heyvanların tənəffüsü vəürəkdöyüntüsü zəifləyir, bədənlərinin temperaturu kəskin aşağı (0-4°-yəqədər) enir.DİAPAZON (diapazon) – biliklərin, fəaliyyətin həcmi, əhatəliyi vəhərəkətlərin əhatəsi.DİASPOR (yun. Diaspora - səpilmə) – ana bitkidən ayrılan hissə.Bitkinin çoxalmasını və yayılmasını təmin edir. Vegetativ D.-a kökyumrusu, soğanaq, tallidi, generativ D.-a isə sporlar, toxum, meyvə,haşameyvə aiddir.113