EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────çarpazlaşma nəticəsində meydana çıxır. Qeyri-irsi D. dedikdə fərdin vəya fərdlərin əlamət və xassələrində xarici mühitin təsirilə (qida,temperatur, işıq, rütubət və s.) baş verən dəyişikliklər nəzərdə tutulur.Modifikasiya D.-i adlanan qeyri irsi D. yalnız həmin D-.in meydanaçıxmasına səbəb olan xarici mühit şəraiti mövcud olduğu halda, yeninəsildə baş verə bilər. Məs. bir çox cücünün rəngi alçaq temperaturdatünd, yüksək temperaturda isə açıq olur. Mövsüm ilə əlaqədar olaraqmühit şəraitinin dəyişilməsi qısaömürlü orqanizmlərin müxtəlifnəsillərində D.-in meydana çıxmasına səbəb olur. Belə D-ə mövsümi D.deyilir. Bir növə aid olan orqanizmlərin müxtəlif yerlərdə (məs.bataqlıq, bozqır, səhra, meşə və s.) yaşaması onlarda ekoloji D-inmeydana çıxması və ayrı-ayrı ekotiplərin yaranmasına səbəb olur.İrsi və qeyri-irsi D. arasında sıx əlaqə vardır. Qeyri irsi D.-in özüxarici mühit amillərinin təsirinə orqanizmin irsi əlamət və xassələrinindəyişilməsilə cavab vermək qabiliyyətidir. Təbiətdə növ əmələgəlməprosesində D.-in böyük əhəmiyyəti var. Daha məhsuldar bitki sortları vəheyvan cinsləri yaratmaq məqsədilə D.-dən istifadə edilir.DƏYİŞKƏNLİK: – Bioloji dəyişkənlik – fərdlər, qruplaşmalar vəs.-nin istənilən dəyişkənliyə (morfoloji, funksional və s.) uğramaqabiliyyəti dərəcəsi. B.d. canlı orqanizmin mühüm xassəsidir; o,orqanizmlərin ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi zamanı yaranır və virus,bakteriya, göbələk, bitki, heyvan və insanın mövcud formalarınınadaptiv müxtəlifliyini təmin edir. B.d. müxtəlif formaları arasındatəkamül prosesləri üçün sort, cins və növəmələgəlmə üçün ilkinmexanizm kimi nəsli dəyişkənlik birinci rol oynayır, onlar sonrakınəsillərdə də möhkəmlənir.– Genotipik dəyişkənlik, autogen dəyişkənlik – genetik əsası olandəyişkənlik. G.d.-yə genetik müxtəliflik kimi baxılır, o, hər hansı birnövün populyasiyasını səciyyələndirir.– Korrelyativ dəyişkənlik – Ç. Darvinə (1859) görə nisbidəyişkənlik olub orqanizmin bir hissəsinin struktur və funksiyasınındəyişməsi çox vaxt digər hissəsinin və ya hissələrinin dəyişməsinəsəbəb olur. məs., heyvanların dəri və yununun rəngini dəyişməsi,bataqlıq quşlarının boyun və ayaqlarının, dimdik və dillərininuzunluğunun dəyişməsi və s.112