EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────heyvanları yemlə, sənayenin bəzi sahələrini xammalla təmin edir. D.b.taxıl bitkiləri və dənli-paxlalı (noxud, lərgə, lobya, mərcimək və s.)bitkilər qrupuna ayrılır. Taxıl bitkiləri qrupuna buğda, arpa, çovdar,çəltik, vələmir, qarğıdalı, darı, qarabaşaq və s. daxildir.DƏRƏ – Relyefin uzunsov, başlanğıcından qurtaracağına doğrumeylli, mənfi formasına deyilir. D. başlıca olaraq axar suların eroziyafəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlir, digər denudasiya prosesləri ikincidərəcəli iş görür. D.-lər əsas və ona qovuşan yan D.-lər də aznövbəsində üçüncü, dördüncü və i.a. dərəcəli D.-ri qəbul edir. Hər D.-nin əsas morfoloji hissələri onun dibi, ətəkləri və yamaclarıdır. D-nindibinin ən alçaq – su axan zolağı yataq, daşğın zamanı su basdığı hissəsiisə çaybasar adlanır. D.-nin dibi ilə yamaclarının birləşdiyi yer D.-ninətəkləri, ətəkləri ilə yallar (suayrıcılar) arasındakı hissələri isə D.-ninyamacları adlanır. D.-nin ana süxurlarından təşkil olunmuş yamaclarıhündür və ya alçaq, dik və ya yastı, profildə isə düz, batıq, qabarıq vəpilləli (terraslı) ola bilər. Yamaclar dikliyinə və profil formasına görəeyni olduqda simmetrik D. eyni olmadıqda asimmetrik D. adlanır.DƏRİNLİK QURŞAQLIĞI, BATİZONALLIQ – dərin göl, dənizvə okeanlarda orqanizmlərin şaquli yayılması qanunauyğunluğu. D.q.təzyiq, temperatur və duzluluq qradiyentləri ilə əlaqədardır.DƏRİNSU BENTOZU – abissal və ultraabissal zonalarda yaşayandərinlik orqanizmlər qrupu.DƏRKETMƏ – insan hərəkətlərinin məqsəd və səbəblərininəsasında –yaranan bilikləri formalaşdıran insan fəaliyyətinin yaradıcılıqprosesi. Dərketmənin elmi, estetik, dini və b. növlərini fərqləndirirlər.DƏRMAN BİTKİLƏRİ – müxtəlif xəstəliklərin mülicəsi vəprofilaktikasında istifadə olunan geniş bitki qrupu. D.b.-nin müalicəvixassəsi onların tərkibindəki fizioloji təsiredici fəal maddələrin(alkaloidlər, qlikoidlər, flavonoidlər, vitaminlər, aşı maddələri,kumarinlər, efir yağları və bir sıra turşular, mikroelementlər, fermentlər)olması ilə əlaqədardır. D.b-nin xüsusi qrupunu antibiotiklər (fitonsidlər)əmələ gətirən bitkilər təşkil edir. D.b-ni tədarük edərkən bitkininnövünü, hansı hissələrini yığmağı, onların tərkibində olan maddələrin ənçox toplanma vaxtını və s. bilmək vacibdir.Dərmanların çox hissəsi bitki mənşəlidir: ürək-damar sistemi110