EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────cəsətləri – bir neçə həftə, meşədə yarpaqlar – bir neçə ay, ağac gövdələri– bir neçə il) və olduqca çox müddətə qalır (humus, sapropel, torf,kömür, neft). D. – ekosistemdə qida ehtiyatı olub onun normal fəaliyyətiüçün vacibdir. Göllərin lilindən, suvarılan tarlaların qalıqlarından üzvigübrə kimi istifadə olunur.DETRİTOFAQ – su mühitində detritlə, üzvi lil və orqanizmlərinqalıqlarilə, torpaqda isə çürüntü (humus) ilə qidalanan orqanizmlər.DEŞİFRLƏMƏ – bax Aerofotoşəkillərin deşifrlənməsi.DEZAKTİVASİYA (dez...+ lat. Activus - fəal) – müxtəlif əşyaların,qurğuların və s.-nin səthindən radioaktiv maddələrin kənarlaşdırılması.Ən çox işçi masaları, binaların divarları, insan bədəninin səthi,xüsusən əlləri çirklənir.DEZİNFEKSİYA (dez...+ lat. Inficere - yoluxdurmaq) – xəstəliktörədən mikroorqanizmləri sağlam orqanizmə yoluxduran infeksiyamənbəyini məhv etmək üçün aparılan üsul və vasitələr. D.-nın əsasməqsədi infeksiyanı yayan əsas obyektləri (su, yeyinti məhsulları,məişətdə işlədilən əşyalar və s.) zərərsizləşdirməkdir. D.-nın bioloji,fiziki və mexaniki üsulları var. Bioloji üsulla axar sular və gölməçələrD. edilir. Fiziki üsulla yüksək temperatur (quru və rütubətli isti hava),normal və yüksək təzyiqli su buxarı, qaynar su geniş tətbiq olunur.Mexaniki üsulla yoluxmuş əşyalar (paltarları, xalçaları şotka ilə, mebelvə mənzili tozsoranla təmizləmək, otağın havasını dəyişmək, otağı nəməski ilə silmək və s.) zərərsizləşdirilir. Başqa üsulların tətbiqi mümkünolmadıqda kimyəvi üsuldan istifadə edilir.DEZİNSEKSİYA (dez...+ lat. Insectum - həşərat) – infeksiyaxəstəlikləri yayan, yeyinti və k.t. məhsularına, habelə yaşayışmənzillərinə ziyan vuran buğumayaqlılara (cücü, gənə) qarşı işlədilənmübarizə üsulu və vasitəsidir. Üç qrupa ayrılır: təbii k.t. və baytarlıq D.-sı üsulları, buğumayaqlıların artıb çoxalmasına mane olmağa(profilaktik D.) və onları tamamilə məhv etməyə (məhvedici) yönəldilir.Profilaktika məqsədilə aparılan tibbi D-ya bədəni tez-tez yumaq,yumşaq mebelləri şotka və ya tozsoranla təmizləmək, zibil qablarınıtəmiz saxlamaq və s. aiddir. Məhvedici D. kimyəvi, fiziki və biolojiüsullarla aparılır. Kimyəvi üsulla D. üçün insektisid olaraq fosfor üzvibirləşmələr (o cümlədən xlorofos) prietrum, boraks və s.-dən istifadə105