EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────həmçinin tundra və tayqa zonalarında dağ süxurlarının üst qatının uzunmüddətdə (əsr, min illər) sıfıra və mənfi temperaturadək soyuması.DAİMİ POPULYASİYA – İlboyu müəyyən arealda məskunlaşmışpopulyasiya. D.p. öz arealından seyrək hallarda çıxır.DALĞA, SAY DALĞASI (həyati, populyasiya d-sı) – bütünnövlərə aid olub populyasiyaya təsir göstərən abiotik və biotik amillərintəsiri nəticəsində dövri və qeyri-dövri olaraq fərdlərin sayınındəyişməsi. Say dalğası az saylı populyasiyaların qalması üçün təhlükəlihesab olunur.DANADİŞİLƏR (Gryllotalpidqe) – düzqanadlılar dəstəsindənhəşəratlar fəsiləsi. D.-in 45-dək növü məlumdur. Azərbaycanda 2 növüyayılmışdır. Rütubətli torpaqda yaşayır. Gündüzlər torpağın altındaqalır, axşamlar üzə çıxır. Bitkilərin yeraltı hissəsi, soxulcan və həşəratlaqidalanır. Suvarılan torpaqlarda bitkilərin yeraltı hissəsini zədələməkləbağ və bostanlara böyük zərər verir.DAŞ KÖMÜR – bitki mənşəli bərk çökmə süxuru. Bitki kütləsinintədrici kimyəvi və fiziki-kimyəvi çevrilmələrə məruz qalması yolu ilədaş kömürün əmələ gəlməsi prosesi aşağıdakı mərhələləri keçirir: torfqonurkömür – daş kömür – antrasit. Daş kömürün əmələ gəlməsinəticəsində çöküntüdə karbonun miqdarı artır, oksigen isə azalır. Daşkömürün yaşı 350-250 milyon ilə bərabərdir. Onlardan ən qədimiantrasit sayılır, o, özündə 95%-dən artıq karbon saxlayır, tərkibindəhidrogen azdır, yandırdıqda demək olar ki, uçucu məhsul vermir.DAŞ QUTU QƏBİRLƏRİ – dağ və dağətəyi r-nlar üçün xarakterikdəfn abidələri. Tunc dövründə daha geniş yayılmışdı. D.q.q. düzbucaqlıformada olur, hər tərəfinə və üstünə sal daşlar qoyulurdu. Bəzən üstündəkurqanlar ucaldılırdı. Azərbaycanın çox yerində (Daşkəsən, Gədəbəy,Dağlıq Qarabağ və s.). D.q.q. e.ə. 2-ci minilliyin ortalarından eramızın6-7 əsrlərinədək mövcud olmuşdur.DAŞQIN – çayların su rejimində hər il təkrar olunan dövr. Qarın vəbuzların əridiyi, yağışın ən çox yağdığı vaxtda olur. Çayların suyununartması, səviyyəsinin qalxması, yatağın tamamilə su altında qalması,bəzən də sahilləri basması ilə səciyyələnir. Çayların illik axamının 60-80%-ə qədəri D. dövrünə düşür.DAŞLAŞMIŞ QALIQLAR – keçmiş geoloji dövrlərin çöküntü97