Adaptacja do sytuacji choroby w relacji do cech osobowości i ...

Tabela VModel regresji dla aspektu emocjonalnego.Regression model for the emotional aspect.Wspó³czynnikiniestandaryzowaneB B³¹dstandardowyWspó³czynnikistandaryzowanet IstotnoœæBeta( Sta³a) 57,918,666,680,00Skalaekstrawersji 0,870,170,484,980,00Skalaugodowoœci 0,630,240,252,570,01Tabela VIModel regresji dla aspektu behawioralnego.Regression model for the behavioral aspect.Wspó³czynnikiniestandaryzowaneB B³¹dstandardowyWspó³czynnikistandaryzowanet IstotnoœæBeta( Sta³a) 23,262,937,930,00Skalasumiennoœci 0,380,080,464,540,00„chorowania”, a wraz z leczeniem zaczynasiê problem adaptacji. Choroba niesie zasob¹ wiele ograniczeñ, czêœæ mo¿na opanowaæale trudna jest „walka” z innymi czynnikamitj. bólem, ograniczon¹ wydolnoœci¹organizmu. Pacjent ma wiele trudnoœci fizycznychi psychicznych do pokonania np.zmianê stylu ¿ycia, zmianê ról spo³ecznych.To stanowi du¿¹ przeszkod¹ w mobilizacjipacjenta do „walki z chorob¹”. Osoby wierz¹cei religijne widz¹ w chorobie wartoœcimetafizyczne.W niniejszej publikacji funkcjonowaniew chorobie jest rozpatrywane w trzechaspektach: poznawczym, emocjonalnym ibehawioralnym. Na podstawie pokazanychwy¿ej rozwi¹zañ radzenia sobie z chorob¹widaæ, ¿e sposób reagowania ludzi jest bardzoró¿ny. Niektóre za³o¿enia i teorie ca³kowiciesiê wykluczaj¹. Musi up³yn¹æ sporoczasu zanim cz³owiek realnie uœwiadomisobie swój stan i sytuacjê, jej konsekwencjezanim podejmie próbê walki z chorob¹.Mo¿na przypuszczaæ, ¿e cechy osobowoœci,zwi¹zane z aktywnoœci¹ (ekstrawersjai otwartoœæ na doœwiadczenia) sprzyjaj¹d¹¿eniu do rozwi¹zania problemu i zmianytrudnej sytuacji. Ca³kiem odwrotnie jest wprzypadku takich cech jak neurotyzm, nieœmia³oœæ,lêkliwoœæ, zahamowanie [11]. Wobliczu powy¿szego postawione zosta³ynastêpuj¹ce hipotezy badawcze:H1 - Pacjenci o wysokiej neurotycznoœcimaj¹ trudnoœci w procesie adaptacji dosytuacji choroby w emocjonalnym i poznawczymaspekcie.H2 - Pacjenci o wysokim poziomie ekstrawersjimaj¹ trudnoœci w procesie adaptacjido sytuacji choroby w emocjonalnymaspekcie.H3 - Pacjenci i o wysokiej ugodowoœcimaja gorsze wyniki w doœwiadczaniu chorobyw emocjonalnym, behawioralnym i poznawczymaspekcie.H4 - Pacjenci o niskiej sumiennoœci maj¹gorsze wyniki w doœwiadczaniu choroby wpoznawczym, behawioralnym i emocjonalnymaspekcie.H5 - Pacjenci o wysokiej otwartoœci nadoœwiadczenia s¹ lepiej przystosowanii emocjonalnym, poznawczym i behawioralnymaspekcie.H6 - Pacjenci z wysokim poczuciemkoherencji maj¹ lepsze wyniki w przystosowaniudo choroby we wszystkich aspektach.Materia³ i metodaCelem badañ by³o wykazanie znaczenia zwi¹zkuosobowoœci pacjentów chorych przewlekle w procesieadaptacji do sytuacji choroby.Przeprowadzone badanie mia³o charakter strategiiporównañ poprzecznych adaptacji do sytuacji chorobyoraz cech osobowoœci w grupie pacjentów leczonychambulatoryjnie i hospitalizowanych.Osoby badane by³y dobierane celowo. Wœród pacjentówchorych przewlekle zdecydowano siê na rekrutacjepod wzglêdem rodzaju choroby tj. choroby uk³adukr¹¿enia oraz cukrzyca. Istotny by³ równie¿ w doborze osóbrodzaj leczenia sposobu ambulatoryjny b¹dŸ hospitalizacyjny.W badaniu przyjêto nastêpuj¹ce zmienne:• Zmienna zale¿na: Doœwiadczanie chorobyprzez pacjentów (w emocjonalnym, poznawczym i behawioralnymaspekcie).• Zmienna niezale¿na: Cechy osobowoœci pacjentatj.: neurotycznoœæ, ekstrawersja, sumiennoœæ,ugodowoœæ, otwartoœæ, poczucie koherencji• Zmienna kontrolowana: typ cukrzycy, p³eæ,wiek, czas trwania choroby.Oceny psychometrycznej dokonano za pomoc¹narzêdzi nale¿¹cych do metod typu „papier - o³ówek”,których podstaw¹ jest samoopis.Badanie zosta³o przeprowadzone w Warszawie iWo³ominie. Do badania przyst¹pi³y osoby leczone odkilku lat, ale równie¿ osoby z niedawno zdiagnozowan¹chorob¹.Wszyscy uczestnicy badania otrzymali nastêpuj¹cekwestionariusze w kolejnoœci:d) Kwestionariusz Osobowoœci NEO-FFI P.T. Costai R.R. McCrae; adaptacja P. Szczepaniak , M. Œliwiñska,J. Strelau, B. Zawadzki;e) Kwestionariusz Doœwiadczania Choroby M.Rzadkiewicz;f) Kwestionariusz Orientacji ¯yciowej (SOC-29) A.Antonovsky w autoryzowanej wersji polskiej 1993 r.W badaniu wziê³o udzia³ 80 osób ze zdiagnozowan¹choroba przewlek³¹. Udzia³ w badaniach by³ dobrowolnyi bez wynagrodzenia. Odpowiedzi by³y anonimowe.Po badaniach nie spotykano siê wiêcej z ich uczestnikami.Próba mia³a charakter incydentalny, tzn. osobaprowadz¹ca badanie zaprosi³a do badania te osoby, zktórymi zetknê³a siê w dniu badania. Kwestionariuszeby³y wype³niane indywidualnie w obecnoœci osoby prowadz¹cejbadanie. Osoba prowadz¹ca badanie czyta³apolecenia oraz wszystkie stwierdzenia znajduj¹ce siê w/w narzêdziach (kwestionariuszach). Ka¿da osoba badanamia³a przed sob¹ kwestionariusze i po odczytaniustwierdzenia proszona by³a o wskazanie wybranej przezsiebie odpowiedzi. Badanie jednego pacjenta trwa³o ok.60 minut. Ka¿de spotkanie z pacjentami ambulatoryjnymiby³o przeprowadzane indywidualnie w gabinecie lekarskimpo wczeœniejszym wyra¿eniu na nie zgody. Pacjencihospitalizowani badani byli indywidualnie przy ³ó¿-kach.Wyniki badañW celu zweryfikowania hipotez badawczychdane uzyskane z badañ zosta³y poddaneanalizie statystycznej. Analiza mia³ana celu:• Zbadano wspó³zmiennoœæ cech osobowoœciz poszczególnymi skalami KwestionariuszaRadzenia sobie z Chorob¹ orazKwestionariusza Orientacji ¯yciowej.• Przeprowadzono analizê regresji dlatrzech aspektów doœwiadczania choroby:emocjonalnego, poznawczego, behawioralnego.• Zbadano ró¿nice w wynikach poszczególnychskal pomiêdzy osobami o ró¿-nych typach cukrzycy, sposobie leczenia,czasie trwania choroby, o ró¿nej p³ci, a tak-¿e pomiêdzy chorobami.Wykorzystano do analizy nastêpuj¹cemetody statystyczne:• Oceny wspó³zale¿noœci dokonano,wykorzystuj¹c wspó³czynnik r-Pearsona.• Wykorzystano analizê regresji metod¹eliminacji wstecznej.• Do porównañ miêdzygrupowych wykorzystanotest t- Studenta i test H-Kruskala-Wallisa.Jak wynika z danych, wszystkie zmiennemaj¹ rozk³ad zbli¿ony do normalnego.W analizach zostan¹ zatem zastosowanetesty parametryczne. W poni¿szej tabeli Ijest zestawienie statystyk opisowych dla poszczególnychzmiennych.Ze wzglêdu na sformowane hipotezy,nale¿y zbadaæ wspó³zmiennoœæ cech osobowoœci(NEO -FFI) z poszczególnymi skalamiKwestionariusza Adaptacji do SytuacjiChoroby oraz Kwestionariusza SOC-29. Dozbadania wspó³zmiennoœci poni¿sze wynikizosta³y policzone przy u¿yciu r-Pearsona(tabela II i tabela III).Aby zweryfikowaæ hipotezy kierunkoweo wp³ywie cech osobowoœci na trzy aspektydoœwiadczania choroby (emocjonalny, poznawczyi behawioralny) wykonano analizêregresji metod¹ eliminacji wstecznej (tabelaIV, V, VI).Jako predyktory u¿yto wymiarów osobowoœci:Neurotycznoœæ, Ekstrawersja,Ugodowoœæ, Otwartoœæ na doœwiadczenia,Sumiennoœæ.I tak kolejno dla:• Aspektu poznawczego - skonstruowanomodel regresji (metod¹ eliminacjiwstecznej), który wyjaœnia 34,2% zmiennoœcii obejmuje dwie cechy osobowoœci tj. ekstrawersjei ugodowoœæ, a tak¿e neurotycznoœæna granicy trendu. Wspó³czynniki modeluliniowego prezentuje tabela poni¿ej (tabelaIV). Neurotycznoœæ zatem zgodniez wynikami korelacji nie ma istotnego wp³ywuna aspekt poznawczy w doœwiadczaniuchoroby.• Aspektu emocjonalnego - skonstruowanymodel regresji wyjaœnia 33,3%zmiennoœci i obejmuje dwie zmienne tj. ekstrawersjei ugodowoœæ. Wspó³czynniki modeluliniowego prezentuje tabela poni¿ej (tabelaV). Neurotycznoœæ nie wp³ywa zatemna aspekt emocjonalny w doœwiadczaniuchoroby, poniewa¿ jednak analiza korelacjiwykaza³a s³aba wspó³zmiennoœæ mo¿na978 Przegl¹d Lekarski 2011 / 68 / 10 M. Koz³owska i wsp.