Ñопонимика
Ñопонимика Ñопонимика
Метафора-атаулардыц арасында кунделшт! турмыста колданылатынбуйымдармен байланысты койылгандары да бар.Олардыц арасында турю халыктарыныц басым кетпш пнде колданыстажурген цазан сез1 бар. Ауыспалы магынасында жер бедершщойыс пшпндерш белгшеу ушш колданылатын бул сезТатарстан астанасы Казан, Болгариядагы Казанлык, ТуркиядагыКазан, Казанджи, Тур1кменстан дагы Казанджык, взбекстандагыКазанкеткен атауларына непз болган.Кещепк'п бейнелейтш накты атаулар рет1нде топонимдережелден зерттеупплер назарын аударып келедь Дегенмен олардыталдау мен зерттеу вд1стер1 кебшесе бгржакты болумен шектеледа.Топонимика географиялык атауларды олардыц кызмет етуг,магынасы мен шыгу теп, курылымы, таралу ареалы, уакыт аралыгындадамуы мен езгерютер1 тургысында жан-жакты зерттейтшгылым саласы, ол каз1рп кезде лингвистиканыц ономастика саласымен географияныц, тарихтыц тогысында дамуда.1.2. Т опоним иканы н н е п зп терминдер! менугы м дарыТопонимиканын кез келген гылым саласы ретшде ез терминдер!мен угымдарыныц жуйесг калыптаскан. Олардыц басымкешшлпт ономастиканыц (тш бшмшщ атауларды зерттейтш саласы)терминдер! непзшде пайда болган. Сол себепп топонимикатерминдершщ туснцйрмелерш ономастикалык сездштердентабуга болады. Жарык керген осы тектес сезднстер арасындаН. В. Подольскаяныц «Словарь русской ономастической терминологии»(1978, 1988), Е. М. Поспеловтыц «Туристу о географическихназваниях» (1988), В. А. Никоновтыц «Краткий топонимическийсловарь» (2 0 1 0 ) жене т.б. сездштерш атап етуге болады.Топонимика терминологиясы ел1 калыптасу уепнде; гылыммен техниканьщ, жаца зерттеу едютершщ дамуына, гылыми акпараткорыныц улгаюына байланысты терминдер саны да арта тусуде.Осы аталган сездштердщ деректер! непзшде топонимиканыннепзп терминдер!не алфавитпк ретте шолу берщц1.Аббревиатуралык атау - б!рнеше сездщ жекелеген элементтерш61Р1КТ1РУ нетижесшде калыптаскан атау. Мысалы, АКШ13
(Америка Курама Штаттары), КР (Казакстан Республикасы)жене т.б.Антипод-атаулар - туб1р1 ортак, бграк магынасы женшенб1р-б!р1не карама-кайшы келетш атаулар. Мысалы, Арктика менАнтарктика, Бий-Хем («улкен езен») жэне Ка-Хем («кшй езен»),Жаксытау жэне Жамантау.Антропоним - адам ес1м1: ресми аты-жет, лакал аты.Антропотопоним - адам еамшен калыптаскан топоним.Антропоним непзшде кептеген географиялык атаулар, эсхресеелдо мекендердщ атаулары калыгггасады. Мысалы, А бай, Вашингтон,Ливингстон жене т.б.Апеллятив - жалпы е«м, географиялык атауларды калыптастырудаэсфесе географиялык апеллятивтердщ (терминдердщ)мацызы зор болады. Мысалы, Акжазык («жазык» - апеллятив),Жацаезеи («езен» - апеллятив). Апеллятивтер аркылы кеп жагдайдагеографиялык атаудыц магынасын, географиялык объекпнщтурш аныктауга болады.АстИоиим - кала атауы. Мысалы, Веллингтон, Атырау,Оттава жене т.б.Астроним - кез келген аспан денесшщ, сонын шцнде жулдыздардыц,куйрыкты жулдыздардын, астероидтардыц, галамшарлардыцатаулары. Мысалы, Кун, Шолпан, Вега, Галлея, Марс.Бинарлык оппозиция - б1рдей непзде калыптаскан, езарабайланысты объектшердщ айырмашылыктарын керсету максагындакойылатын карама-карсы атаулар. Мысалы, Улкен Алматы- Кшн Алматы, Жогаргы ауыл - Теменп ауыл, Жаксытуз -Жамантуз жене т.б.Гелоним - кез келген батпактыц, батпактанган аумактыцатауы.Гибрид-атау - ею немесе одан да кеп тшдердщ лексикалыкнемесе морфологиялык элементтершен калыптаскан атау. Мысалы,Ресейдеп Каскаозеро (казакша каска мен орыс тшндепозеро), Казакстандагы Нарынбулак (монголдык нарыи мен казакшабулак) атаулары.Гидроним - кез келген су нысаныныц атауы: Каспий, Жайык,Миссури, Танганьика жене т.б.Детопонимизацйя - топонимнщ баска тусилк беретш сезгеайналуы. Мысалы, Палех селосыныц атауы «палех» деп атала-14
- Page 2 and 3: КАЗАКСТАН РЕСПУБЛИ
- Page 4 and 5: а л р ы с е зУсынылы
- Page 6 and 7: К1Р1СПЕ«Топонимика
- Page 8 and 9: латын шет тшдерда б
- Page 10 and 11: Топонимияны лингви
- Page 12 and 13: кунделнсп кажеттшк
- Page 16 and 17: тын коленер атауын
- Page 18 and 19: Топонимикалык форм
- Page 20 and 21: мумкшдж туады. Сол
- Page 22 and 23: Топониморонимгидр
- Page 24 and 25: Осы аталгандар ара
- Page 26 and 27: Казакстан топонимд
- Page 28 and 29: У ш ш нп топтагы ата
- Page 30 and 31: Франктер басып алг
- Page 32 and 33: баска нысандармен
- Page 34 and 35: ланысты болады. Бул
- Page 36 and 37: Пасханын б1ршпп куш
- Page 38 and 39: ретшде аталган Пас
- Page 40 and 41: Дел осындай жагдай
- Page 42 and 43: Антипод-атаулар. Ан
- Page 44 and 45: тарихи кезенде езг
- Page 46 and 47: дыц семантикасы ме
- Page 48 and 49: келген. 1842-1844 жылда
- Page 50 and 51: топонимикалык кунд
- Page 52 and 53: пеш мугал1мшщ жеке
- Page 54 and 55: 4-сурет. Топонимика
- Page 56 and 57: ранда этимологияль
- Page 58 and 59: карастырылганымен,
- Page 60 and 61: Жергшкт! география
- Page 62 and 63: атаулардыц дурыс ж
Метафора-атаулардыц арасында кунделшт! турмыста колданылатынбуйымдармен байланысты койылгандары да бар.Олардыц арасында турю халыктарыныц басым кетпш пнде колданыстажурген цазан сез1 бар. Ауыспалы магынасында жер бедершщойыс пшпндерш белгшеу ушш колданылатын бул сезТатарстан астанасы Казан, Болгариядагы Казанлык, ТуркиядагыКазан, Казанджи, Тур1кменстан дагы Казанджык, взбекстандагыКазанкеткен атауларына непз болган.Кещепк'п бейнелейтш накты атаулар рет1нде топонимдережелден зерттеупплер назарын аударып келедь Дегенмен олардыталдау мен зерттеу вд1стер1 кебшесе бгржакты болумен шектеледа.Топонимика географиялык атауларды олардыц кызмет етуг,магынасы мен шыгу теп, курылымы, таралу ареалы, уакыт аралыгындадамуы мен езгерютер1 тургысында жан-жакты зерттейтшгылым саласы, ол каз1рп кезде лингвистиканыц ономастика саласымен географияныц, тарихтыц тогысында дамуда.1.2. Т опоним иканы н н е п зп терминдер! менугы м дарыТопонимиканын кез келген гылым саласы ретшде ез терминдер!мен угымдарыныц жуйесг калыптаскан. Олардыц басымкешшлпт ономастиканыц (тш бшмшщ атауларды зерттейтш саласы)терминдер! непзшде пайда болган. Сол себепп топонимикатерминдершщ туснцйрмелерш ономастикалык сездштердентабуга болады. Жарык керген осы тектес сезднстер арасындаН. В. Подольскаяныц «Словарь русской ономастической терминологии»(1978, 1988), Е. М. Поспеловтыц «Туристу о географическихназваниях» (1988), В. А. Никоновтыц «Краткий топонимическийсловарь» (2 0 1 0 ) жене т.б. сездштерш атап етуге болады.Топонимика терминологиясы ел1 калыптасу уепнде; гылыммен техниканьщ, жаца зерттеу едютершщ дамуына, гылыми акпараткорыныц улгаюына байланысты терминдер саны да арта тусуде.Осы аталган сездштердщ деректер! непзшде топонимиканыннепзп терминдер!не алфавитпк ретте шолу берщц1.Аббревиатуралык атау - б!рнеше сездщ жекелеген элементтерш61Р1КТ1РУ нетижесшде калыптаскан атау. Мысалы, АКШ13