Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

74 E. Cieœlik, A. Siembida¯yto zwyczajne (Secale cereale L.) – jest gatunkiem zbó¿ uprawianym w pó³nocno-wschodniejEuropie. Zosta³o rozpowszechnione jako jednoroczna roœlina ozima,rzadziej jara. Uprawiane jest na glebach lekkich [67]. Wykazano, ¿e g³ównymifruktanami wystêpuj¹cymi w organach wegetatywnych ¿yta s¹ FOS o DP 3, a s¹ nimi1-kestoza i 6-kestoza. Z kolei, w obrêbie FOS o DP 4 wystêpuj¹ 1,1-ketotetroza oraz1,6-ketotetroza [22].Pszenica zwyczajna (Triticum aestivum L.) – jest gatunkiem zbó¿, a zarazemkosmopolityczn¹ roœlin¹ uprawn¹, której najwiêksze uprawy znajduj¹ siê w Europie,wschodniej Azji oraz Indiach, obu Amerykach a tak¿e Australii. W uprawie wykorzystywanes¹ ró¿ne odmiany gatunków jarych jak i ozimych, w zale¿noœci od ichprzeznaczenia u¿ytkowego (np. odmiany jakoœciowe, chlebowe, na ciastka) [67].Liczne badania wykaza³y, ¿e w przypadku pszenicy, g³ównym czynnikiem determinuj¹cymstê¿enie fruktanów w ziarnach jest faza ich dojrza³oœci [37]. Potwierdzeniemtego s¹ wyniki badania Bancala i in. [2], w którym najwiêksz¹ zawartoœæ fruktanówodnotowano w jej niedojrza³ych ziarnach w okresie tzw. fazy mlecznej. Wed³ugWanga i Nobela [64], prawdopodobn¹ przyczyn¹ takiego rezultatu jest proceswype³niania niedojrza³ych ziaren pszenicy w zale¿noœci od zawartoœci wêgla pochodz¹cegoz dwóch Ÿróde³: aktualnej asymilacji i aktywacji rezerw zgromadzonychw ³odydze zarówno przed jak i po jej zakwitniêciu. Dowodz¹ temu tak¿e rezultatybadañ Paradiso i in. [40] oraz Van Loo i in. [56], w których wykazano, ¿e stê¿eniefruktanów zmniejsza siê ju¿ miêdzy drugim a trzecim tygodniem po zakwitniêciu³odygi pszenicy i wynosi zaledwie od 1 do 4%. Z kolei, Dahlqvist i Nilsson [12]w swym badaniu wyznaczyli sk³ad fruktanów zgromadzonych w ziarnach pszenicy.Wed³ug nich oko³o 30% stanowi¹ fruktany o DP 3, 13% fruktany o DP 4, 6% fruktanyo DP 5, 50% zaœ fruktany o DP 5. Wed³ug nowszych wyników badañ s¹ to g³ównie6-kestotrioza oraz fruktany typu mieszanego oparte na 1,6-kestotetrozie [27], którychg³ównym miejscem gromadzenia siê s¹ liœcie oraz wierzcho³kowe tkanki ³odyg wprzeciwieñstwie do jej ni¿szych czêœci, w których dominuj¹ g³ównie fruktany typuphlein, co jest zgodne z wynikami badania Bancala i in. [2]. Co wiêcej, badanie Yangai in. [65] wykaza³o, ¿e w wyniku procesu aklimatyzacji pszenicy, miejscemmagazynowania fruktanów staj¹ siê, oprócz liœci i tkanek wierzcho³kowych ³odyg,równie¿ tkanki ŸdŸb³a [1].Jêczmieñ zwyczajny (Hordeum vulgare L.) – jest gatunkiem zbó¿ uprawianymw Europie, Azji, Afryce, USA, Argentynie. W Polsce jest pospolit¹ roœlin¹ uprawn¹[68]. Wang i Tillberg [62, 63], jako pierwsi odkryli, ¿e miejscem gromadzenia siêfruktanów u jêczmienia s¹ liœcie. Badanie to wykaza³o równie¿, i¿ gromadzenieskrobi zachodzi³o po lub te¿ w mniejszym stopniu ni¿ akumulacja fruktanów. Z koleiWagner i in. [60] ustalili, ¿e stanowi¹ one 75% suchej masy liœci jêczmienia, podwzglêdem struktury zaœ zaliczane s¹ do mieszanego typu fruktanów [38]. Z koleiGulewicz i in. [20] podaj¹, ¿e zawartoœæ inuliny i oligofruktozy w ziarnach jêczmieniakszta³tuje siê na poziomie od 0,5 do 1,5%.