Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

126 £. Sikorski, B. AdomasBateri¹ biotestów okreœla siê badanie toksykologiczne lub ekotoksykologiczneobejmuj¹ce wiêcej, ani¿eli tylko jeden gatunek organizmu wskaŸnikowego. Stosujesiê je w celu rozszerzenia badania okreœlonej substancji chemicznej na wiêksz¹ czêœæekosystemu, z uwzglêdnieniem bytuj¹cych tam organizmów wystêpuj¹cych w poszczególnychogniwach ³añcucha troficznego, w ci¹gu: producent – konsument –reducent [31, 33, 35]. Dziêki zastosowaniu baterii biotestów (Charatox, ThamnotoxkitF TM , Microtox ® -SPT) Manusadianas i in. [39] badaj¹c œcieki bytowo-gospodarczedowiedli, ¿e wynik uzyskany z pojedynczego biotestu, mo¿e byæ nieadekwatnydo faktycznego poziomu toksycznoœci próby. Autorzy wykorzystali dodatkowoinny organizm wskaŸnikowy, obrazuj¹cy stan próby zupe³nie inaczej, dziêki czemuuzyskali mo¿liwoœæ weryfikacji wczeœniejszych odpowiedzi oraz pe³niejsz¹ charakterystykêoddzia³ywañ.Analizy ekotoksykologiczne wraz z uzyskanymi dziêki nim rezultatami, odznaczaj¹siê swoistym zró¿nicowaniem. Czêsto ich celem jest okreœlenie samej letalnoœci,b¹dŸ wielkoœci efektów inhibicyjnych, wobec ró¿nych bioindykatorów po okreœlonymczasie ekspozycji. Wyznacza siê stê¿enia (Lethal Concentration – LC) b¹dŸdawki œmiertelne (Lethal Dose – LD), czêsto z uwzglêdnieniem najni¿szych, b¹dŸgranicznych poziomów nara¿enia (Lowest Observed Effect Concentration – LOEC,No Observable Effect Concentration – NOEC). Standardowo wobec wrotków i skorupiakówwodnych ustala siê wartoœci EC (Effect Concentration), czyli wyra¿on¹procentowo w danej grupie badawczej inhibicjê okreœlonej czynnoœci fizjologicznej,b¹dŸ biochemicznej. W testach wzrostowych zaœ bierze siê pod uwagê hamowanierozwoju zarówno roœlin, grzybów i biomasy glonów. Rozwój biotechnologii spowodowa³,¿e obok tych parametrów, du¿e znaczenie w badaniach toksykologicznychmaj¹ testy enzymatyczne okreœlaj¹ce inhibicje aktywnoœci jednego lub grupyenzymów katalizuj¹cych okreœlon¹ reakcje biochemiczn¹ [8, 52] oraz testygenotoksycznoœci [24, 34, 43, 64], okreœlaj¹ce zmiany genetyczne wywo³ane wp³ywemtoksykanta. Niekiedy toksykolodzy analizuj¹ parametry zwi¹zane z pobieraniemi gromadzeniem okreœlonych substancji w tkankach i narz¹dach, w zale¿noœciod czasu nara¿enia, które nosz¹ miano testów bioakumulacji [28, 61].Problematyka i kierunki rozwoju biotestówDynamiczny postêp ró¿nych ga³êzi nauki zajmuj¹cych siê ocen¹ œrodowiska przyu¿yciu organizmów wskaŸnikowych, sprawi³, ¿e biotesty sta³y siê kluczowym narzêdziemoceny wp³ywu substancji na organizm b¹dŸ ca³y ekosystem. Biotesty bowiembezpoœrednio opieraj¹ siê na odpowiedzi osobniczej b¹dŸ grupy organizmów charakterystycznychdla danego wycinka przyrody. Mimo ich skonkretyzowanej formy orazwypracowanych standaryzowanych metod, praca nad biotestami udowodni³a, ¿eobarczone s¹ wieloma b³êdami natury porównawczej, powtarzalnoœci, czy subiektywizmuw ocenie toksycznoœci. Wielu autorów [32, 62, 37] analizuj¹c uzyskane