Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

122 £. Sikorski, B. Adomasków i ich bioaktywnoœci. Nie oceniaj¹ równie¿ zwi¹zków nie objêtych ramamiprawnymi w danym kraju. Badania takie niekiedy powoduj¹ myln¹ ocenê realnegozagro¿enia œrodowiska przyrodniczego [39, 48]. Do zagadnienia tego odnosz¹ siêrównie¿ Wolska i in. [63] analizuj¹c za³o¿enia do Europejskiej Dyrektywy Ramowejdotycz¹cej Wody (WFD – Water Framework Directive) [21]. Obserwacje prowadzonezgodnie ze schematem: pomiar ekspozycji – badanie procesów kumulacji i metabolizmuzanieczyszczeñ przez ¿ywe organizmy [44], sta³y siê podwalin¹ rozwojui opracowania metod badawczych, które nazwano biotestami.Biotest to standardowa procedura wskazuj¹ca wp³yw zanieczyszczeñ, b¹dŸ ichmieszanin wobec systemu biologicznego, jakim mo¿e byæ: organizm (roœlinny lubzwierzêcy), zespó³ organizmów czy wycinek ekosystemu (mezosystem, mikrosystem),z jednoczesnym okreœleniem sk³adu substancji i ich mo¿liwych interakcji [32, 33, 38,48, 53, 60]. Biotesty s¹ interdyscyplinarnym ujêciem odpowiedzi organizmów naobecnoœæ konkretnych substancji chemicznych, które w celu okreœlenia ich wp³ywuwykorzystuj¹ dziedziny naukowe takie jak np. fizjologia czy biochemia. Uzyskanywynik jednoznacznie stwierdza toksycznoœæ danej próby lub jej brak, w porównaniuz zachowaniem organizmu nie nara¿onego na dzia³anie wszystkich substancji chemicznychobecnych w analizowanej próbie [52]. Stosowanie w toksykologii i ekotoksykologiibadañ, w których rejestruje siê zmiany morfologiczne lub/i fizjologicznena poziomie komórkowym czy osobniczym, a niekiedy w konsekwencji œmieræbadanego organizmu, maj¹ na celu ochronê œrodowiska, co w sposób poœredniprzek³ada siê na ochronê ¿ycia i zdrowia populacji ludzkiej [30]. Ich teraŸniejszaforma oraz konstrukcja jest wypadkow¹ ponad dwudziestoletnich badañ nad biotestamii ich wykorzystaniem. Zaowocowa³o to standaryzacj¹ warunków ich przeprowadzania,obni¿eniem kosztów zwi¹zanych z samym badaniem, powszechn¹ dostêpnoœci¹kultur testowych [31], ujednoliceniem pomiarów oraz ich porównywalnoœci¹.Biotesty i ich zró¿nicowany podzia³Interdyscyplinarne metody analityczne oparte na materiale ¿ywym obrazuj¹ potencjalneobci¹¿enie próby przez zanieczyszczenie lub ich mieszaniny w zró¿nicowanychmatrycach œrodowiskowych. Mnogoœæ metod nastrêcza jednak wiele problemówz ich klasyfikacj¹ [33, 48]. Pierwotne klasyfikacje dotyczy³y uzyskania informacjio poziomie ska¿enia konkretnego elementu œrodowiska, wzglêdem miejscaprzeprowadzenia analizy. Prowadzi siê testy laboratoryjne oparte na wzorcowaniuprób w warunkach kontrolowanych, których wynik okreœla poziom toksycznoœci próbrzeczywistych. Ponadto badaniom poddaje siê konkretne próbki z poszczególnychelementów œrodowiska (m.in. woda, gleba, odcieki) i konfrontuje siê je wobec próbwzorcowych [33]. W porównawczych badaniach œrodowiska wodnego najlepiej jestwykorzystaæ ró¿ne metody i te same próby poddaæ testom z u¿yciem ró¿nychorganizmów w celu okreœlenia poziomu wra¿liwoœci testu i eliminacji b³êdów