Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

12 J. SiutaStan i niezbêdne dzia³ania1. Zalesianie nieefektywnych gruntów ornych jest realizowane od pocz¹tkulat piêædziesi¹tych XX wieku. W roku 1946 lasy pokrywa³y 20,8% powierzchnikraju. W latach 1955–1970 lesistoœæ wzros³a z 23,7% do 27,3%, czyli o 3,6%. Takdu¿y wzrost lesistoœci zosta³ wymuszony przez obowi¹zkowe dostawy zbo¿a z ka¿degohektara gruntów ornych, ale wynika³ te¿ z potrzeby zalesienia rozwydmianychu¿ytków rolnych. W nastêpnym dwudziestoleciu (do 1990 r.) lesistoœæ wzros³a o 0,3%do 28,0% powierzchni kraju, a w latach 1991–2008 do 29,6%, czyli oko³o 0,1%rocznie. Œredni roczny wzrost lesistoœci w latach 1946–2008 wynosi 0,14%, czyli jestwiêkszy od œredniorocznego wzrostu (0,07%) pocz¹wszy od roku 1970.Potrzeby zalesienia rolniczo nieefektywnych gruntów ornych oszacowano dlaka¿dej gminy, przedstawiaj¹c je na mapie Polski w skali 1:1 000 000 [20]. Œrodkowedorzecze Wis³y i Warty (oko³o 50% powierzchni kraju) wykaza³o potrzeb¹ zalesienia10–30% (nawet 35%).Wed³ug Krajowego programu zwiêkszania lesistoœci [8] procentowy udzia³ lasówma wzrosn¹æ do 2020 roku do 30% powierzchni kraju oraz do 33% w 2050 roku.Niezadawalaj¹cy postêp w realizacji planowych zalesieñ Polityka Ekologiczna Pañstwa[15] uzasadni³a coraz ni¿sz¹ poda¿¹ gruntów do zalesienia. Teza ta budzi powa¿new¹tpliwoœci wobec stale postêpuj¹cego samosiewnego (dzikiego) zalesiania gruntówrolniczo nieefektywnych.Oszacowanie potrzeb i mo¿liwoœci zalesienia gruntów ornych przedstawionowariantowo [21]: minimalny 1746 tys. ha – lesistoœæ kraju wzroœnie do 33,6%, optymalny 3145 tys. ha – lesistoœæ kraju wzroœnie do 38,4%, maksymalny 4527 tys. ha – lesistoœæ kraju wzroœnie do 43,1%.Wymienione wskaŸniki wzrostu lesistoœci nie pomniejsz¹, lecz umo¿liwi¹ wydatnywzrost plonów z hektara oraz globalnej produkcji ¿ywnoœci, paszy i œrodków dlaprzemys³u rolno-spo¿ywczego.Statystyczne dane o procentowym udziale lasów i zadrzewieñ w kraju s¹ wyraŸniezani¿one, poniewa¿ du¿e powierzchnie gruntów nie uprawianych (od³oguj¹cych) oddawna zosta³y samosiewnie zalesione, zadrzewione i zakrzewione. Zwartoœæ i bardzoszybki wzrost samosiewnych brzóz nadaje im znamiona lasów naturalnych. W rejestrachewidencji gruntów tereny te widniej¹ nadal jako u¿ytki rolne.2. Erozja degraduje zasoby glebowo-roœlinne i zniekszta³ca kr¹¿enie wodyw œrodowisku przyrodniczym. Naturalne i antropogeniczne (g³ównie rolnicze) uwarunkowaniastanowi¹ o regionowym (obszarowym) wystêpowaniu i nasileniu erozji.Dotyczy to g³ównie erozji wodnej powierzchniowej, ¿³obinowej i w¹wozowej orazspe³zywania mas ziemnych ze zboczy o du¿ych spadkach. Zjawiska te s¹ dobrzerozpoznane i udokumentowane [4, 17, 26]. Znane s¹ tak¿e sposoby przeciwdzia³anieerozji oraz rekultywacji i zagospodarowania powierzchni zdegradowanych [5, 6, 25].