Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

106 T. Zimny, S. SowaMimo postêpuj¹cej harmonizacji, miêdzy regulacjami obowi¹zuj¹cymi w ró¿nychczêœciach globu, doszukaæ siê mo¿na szeregu istotnych ró¿nic, które rzutuj¹ na sytuacjêhodowców czy rolników. Ró¿nice takie, przek³adaj¹ce siê na zakres uprawnieñ przys³uguj¹cychwspomnianym grupom, wystêpuj¹ na przyk³ad miêdzy uregulowaniamiobowi¹zuj¹cymi w Stanach Zjednoczonych Ameryki i Unii Europejskiej.W ostatnich latach prawo w³asnoœci intelektualnej przesz³o kilka istotnych przemian.Polega³y one nie tylko na tym, ¿e ochron¹ zaczêto otaczaæ dobra do tej pory niechronione, ale równie¿ na tym, ¿e ochrona ta udzielana by³a w coraz wiêkszej liczbiekrajów. Ochrona w³asnoœci intelektualnej ma istotny wp³yw na rozwój danej ga³êzigospodarki. Z jednej strony mo¿e ów rozwój stymulowaæ zapewniaj¹c inwestorommo¿liwoœæ czerpania zysków z dokonanych inwestycji, z drugiej strony mo¿e tenrozwój hamowaæ, ograniczaj¹c przep³yw informacji czy mo¿liwoœæ wykorzystaniachronionych technologii [5].Obecnie mo¿na wyró¿niæ dwa g³ówne modele ochrony interesów hodowców.W ramach pierwszego z nich tworzy siê tzw. systemy sui generis, czyli systemyswoiste, tworzone specjalnie po to, aby chroniæ odmiany roœlin. Charakteryzuj¹ siêone szczególnym zestawem przes³anek udzielenia ochrony oraz szczególnym sposobemukszta³towania zakresu ochrony i praw hodowców. Drugim sposobem ochronyjest wykorzystanie systemu patentowego. Przepisy prawa patentowego modyfikujesiê na ogó³ w pewnym stopniu, aby lepiej nadawa³y siê do ochrony wynalazków,jakimi s¹ wynalazki biotechnologiczne. Zarówno przes³anki udzielenia ochrony, jaki jej zakres oparte s¹ na systemie ochrony patentowej. Oba modele ró¿ni¹ siê miêdzysob¹ zarówno pod wzglêdem przedmiotu ochrony, jak i jej zakresu.Art. 27.3 lit. b Porozumienia w sprawie Handlowych Aspektów Praw W³asnoœciIntelektualnej (TRIPS od ang. Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights)nakazuje stronom wprowadzenie patentowego systemu ochrony odmian roœlin b¹dŸsystemu sui generis, b¹dŸ ich kombinacji. Systemy sui generis zosta³y zaprojektowanepo to, aby chroniæ interesy hodowcy za pomoc¹ prawa do odmiany. Dlatego te¿ aktyprawne implementuj¹ce taki system zawieraj¹ szereg regulacji odnosz¹cych siê bezpoœredniodo odmian roœlin, zarówno definiuj¹ przes³anki otaczania danej odmianyochron¹ (np. odrêbnoœæ, wyrównanie), jak i okreœlaj¹ sposoby stosowania tej ochrony.Najwa¿niejszy akt prawa miêdzynarodowego w dziedzinie ochrony odmian suigeneris – konwencja UPOV – do roku 1991 przewidywa³ zakaz otaczania odmianochron¹ podwójn¹, tzn. zarówno sui generis, jak i patentow¹. Liczne akty prawapatentowego (np. Konwencja o udzielaniu patentów europejskich – EPC) zawieraj¹wprost wyra¿ony zakaz patentowania odmian roœlin, w zwi¹zku z czym oferowanaprzez nie ochrona odmian jako takich nie jest mo¿liwa i mog¹ byæ one chronionepatentem tylko wtedy, gdy same nie stanowi¹ przedmiotu wynalazku.Niniejszy artyku³ zawiera przegl¹d podstawowych informacji dotycz¹cychochrony interesów hodowców za pomoc¹ praw swoistych, czyli przyznawanychw ramach systemów sui generis.