Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

Postêpy Nauk Rolniczych nr 4/2010: 105–120Prawna ochrona odmian roœlinw Unii Europejskiej i USA – system sui generisTomasz Zimny 1 , S³awomir Sowa 21 Instytut Nauk Prawnych PAN, Zak³ad Prawa Prywatnego00-330 Warszawa; ul. Nowy Œwiat 72e-mail: tzimny@inp.pan.pl2 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roœlin,Zak³ad Biotechnologii i Cytogenetyki RoœlinRadzików, 05-870 B³oniee-mail: s.sowa@ihar.edu.plS³owa kluczowe: odmiany roœlin, regulacje prawne, w³asnoœæ intelektualna,ochrona odmianWstêpPostêp biologiczny w rolnictwie uzale¿niony jest m.in. od efektywnie prowadzonejdzia³alnoœci hodowlanej. O ile hodowla roœlin prowadzona by³a praktycznieod czasów, gdy cz³owiek rozpocz¹³ uprawê, o tyle jako dzia³alnoœæ odrêbna, wyspecjalizowana,pojawi³a siê w XIX w. W przypadku odmian, których powstanie mo¿-liwe by³o dziêki wykorzystaniu œrodków publicznych kwestia op³acalnoœci samejdzia³alnoœci hodowlanej mog³a zejœæ na dalszy plan, a powsta³e w jej wyniku odmianymog³y byæ dostêpne powszechnie. Inaczej sytuacja kszta³towa³a i kszta³tuje siêw przypadku odmian wyhodowanych przez podmioty prywatne b¹dŸ dziêki ichœrodkom. W tym przypadku musi istnieæ mechanizm pozwalaj¹cy im na zwrotzainwestowanych funduszy. Œrodkiem s³u¿¹cym temu celowi by³o stworzenie systemuochrony odmian roœlin, który pozwala hodowcom na ograniczenie swobodywykorzystywania tworzonych przez nich odmian przez inne podmioty, a przedewszystkim pozwala im, przynajmniej teoretycznie, na pobieranie op³at od osóbwykorzystuj¹cych sk³adniki chronionych odmian. Pierwsze europejskie uregulowaniaw tym zakresie pojawi³y siê w latach 40. i 50. XX w. [18].Wraz z pojawieniem siê w hodowli roœlin nowych metod in¿ynierii genetyczneji biotechnologii zmianie zaczê³o ulegaæ równie¿ podejœcie urzêdów patentowych dokwestii ochrony odmian za pomoc¹ patentów. Doprowadzi³o to do sytuacji, w którejhodowcy mog¹, w pewnym zakresie, otaczaæ nowe odmiany tak¿e ochron¹ patentow¹.