Postepy nauk rolniczych - Instytucja Naukowa - Polska Akademia ...

10 J. Siutatakich struktur przestrzennych u¿ytkowania ziemi, które chroni¹ œrodowisko przyrodniczeoraz zapewniaj¹ produkcjê ¿ywnoœci i komfort ekologiczny. Droga dochodzeniado wspomnianego celu w Polsce bêdzie jednak bardzo d³uga i wyboista. Decyduj¹o tym warunki obiektywne (g³ównie finansowe i zapóŸnienie) oraz subiektywne(niedostateczna wiedza i wola polityczna decydentów, niechêæ u¿ytkowników doinwestowania w przysz³oœæ, nadrzêdnoœæ krótkotrwa³ych korzyœci, niedostatecznaspo³eczna œwiadomoœæ potrzeby).Niezale¿nie od wymienionych trudnoœci istnieje koniecznoœæ niezw³ocznegoprzyst¹pienia do merytorycznej dyskusji, a nastêpnie do opracowania strategicznego(d³ugoterminowego) programu kompleksowej modernizacji (urz¹dzania) strukturprzestrzennych u¿ytkowania ziemi, ze szczególnym uwzglêdnieniem ochrony biologicznieczynnej powierzchni ziemi wraz z ograniczaniem zjawisk ekstremalnych.Bêdzie to wymaga³o weryfikacji fragmentarycznych uregulowañ i ustanowieniaprawa zintegrowanego, ujmuj¹cego wszystkie aspekty ochrony, kszta³towania i u¿ytkowaniapowierzchni ziemi (np. w gminie, rejonie).Wadliwe struktury u¿ytkowania ziemi nasilaj¹ procesy degradacji i ekstremalnezjawiska w œrodowisku, np.: Nadmierne wylesienie (na rzecz rolniczego u¿ytkowania) gleb piaskowych orazpozosta³ych na zboczach o du¿ych spadkach i pagórkach jest najwa¿niejszymczynnikiem wielorakich procesów degradacji œrodowiska, w tym malej¹cej efektywnoœciprodukcji roœlinnej. Bardzo du¿a przesi¹kliwoœæ gleb piaskowych powoduje,¿e wody opadowe przemieszczaj¹ siê szybko do warstw g³êbszych, sp³ywaj¹cdo przyleg³ych mokrade³ i cieków wód powierzchniowych. Ubóstwo sk³adników pokarmowych i wody gleb piaskowych oraz bardzo ma³a ichch³onnoœæ wzglêdem nawozów mineralnych uniemo¿liwiaj¹ zwarte pokryciei dobry wzrost roœlin uprawianych. Powierzchnia takiej ziemi jest wiêc niedostateczniechroniona przed erozj¹ wietrzn¹ nie tylko w stanie bezroœlinnym, lecztak¿e w pocz¹tkowej fazie wzrostu roœlin uprawy polowej. Orne u¿ytkowanie gleb bardzo podatnych na erozyjne dzia³anie opadów atmosferycznychskutkuje rozmywaniem (w tym pe³zaniem mas ziemnych) i zamulaniempowierzchni ziemi oraz gwa³townymi sp³ywami wody do ni¿ej po³o¿onych miejsci cieków wodnych. Rozmywy poziomu próchnicznego pomniejszaj¹ sukcesywnie ¿yznoœæ gleby,która jest coraz s³abiej chroniona (przez gorszy stan roœlin) przed destrukcyjnymdzia³aniem czynników atmosferycznych (wody, wiatru, wahañ temperatury).G³ównymi motorycznymi czynnikami wymienionych (oprócz wylesienia i likwidacjiekosystemów trawiastych) procesów degradacji s¹ struktury przestrzenne u¿ytkowaniaziemi i uprawy roœlin (agrotechnika), sieæ i jakoœæ dróg, melioracje wodne.Do najwiêkszych obszarów degradacji powierzchni ziemi zalicza siê:1) rolnicze nieefektywne gleby piaskowe, które powinny byæ zalesione;2) ma³o urodzajne gleby na erodowanych zboczach i pagórkach, które powinny byæzadarnione, zalesione, zadrzewione;