Wojciech J. Cynarski IDO - Stowarzyszenie Idokan Polska

This copy is for personal use only - distribution prohibited - This copy is for personal use only - distribution prohibitedPrezentujemy oryginalną, pełną wersję referatu zaprezentowanego na ogólnopolskiej konferencji w Zajączkowie.Tekst zyskał uznanie prof. dr hab. T. Kasperczyka (AWF Kraków) i prof. dr hab. K. A. Sobiecha (AWF Wrocław).W Nowej Medycynie ma się ukazać jego znacznie skrócona wersja (wg limitu przyznanych stron). Artykuł dotyczyproblematyki kultury fizycznej, idei idō i sztuk walki. Stanowi też uzupełnienie wyjaśnień ze Słownika pojęć – dotyczących„idō”. Tekst zrecenzował prof. K. Obodyński.WOJCIECH J. CYNARSKIIdō – perpetualny ruch i wschodnioazjatycki model kultury fizycznejZ problematyką aktywności ruchowej i promocji zdrowia wiążą się zagadnienia ciągłego, niezatrzymanegoruchu – „idō” i dalekowschodnich systemów doskonalenia psychofizycznego, które przedstawiają pewien alternatywnymodel kultury fizycznej i zdrowotnej. Owe ruchowe formy wywodzone z filozofii Wschodu związane sąz ascezą doskonalenia moralnego i, w myśl nowego holistyczno-ekologicznego paradygmatu nauki, dają szansęwszechstronnego, pozytywnego rozwoju.Metoda i cel. Moralna droga sztuk walkiAutor na bazie swych wieloletnich doświadczeń praktycznych – z zastosowaniem metody‘obserwacji uczestniczącej’ w Europie i Japonii – podejmuje próbę ukazania sztuk walki jakoalternatywnego i uzupełniającego modelu edukacyjnego. Japoński termin budō, obejmującyswym zakresem pojęciowym zespół sztuk walki tradycji samurajskiej, tłumaczony jestetymologicznie jako „droga zatrzymania włóczni” lub także „droga powstrzymywaniakonfliktów”. Na jego aspekt moralny lub społeczny zwracają uwagę liczni autorzy, określającybudō jako „duchową drogę” 1 . Sformułowana w gronie japońskich mistrzów sztuk walki „KartaBudō” w 1. Artykule określa, iż „Cel budō trwa w kultywowaniu charakteru (...), w fizycznymi duchowym wychowaniu przy udziale technik walki” 2 . Aspekt doskonalenia duchowego przezpraktykę sztuk walki, choćby najistotniejszy, nie jest jedynym elementem owej drogiwszechstronnego rozwoju. Już prawie przed stu laty (także w naszym kraju) starojapońskiejūjutsu przedstawiane było jako kompletny system wychowania fizycznego czy wręcz kulturyfizycznej i zdrowotnej 3 . Otóż uprawianie sztuki jūjutsu wiąże się ze wskazaniami higieny,dietetyki etc. Istotne są wartości pedagogiczne japońskiego budō 4 , a także systemów chińskich,koreańskich i innych dalekowschodnich sztuk walki. Uczą one, według starych kodeksówhonorowych, zasad szacunku, dyscypliny, wytrwałości i są przede wszystkim szkołą charakteru.Wśród ideałów starego aikijutsu szkoły Takeda bardziej od „wojskowego” wyszkoleniaakcentowane są obecnie aspekty zdrowia i pozytywnego rozwoju osobowego i droga „dō”.R. Habersetzer cytując mistrza Matayoshi Shinpō (10 dan kobudō) zwraca uwagę, że „w czasiewojny należy uprawiać sztuki budō aby przeżyć, natomiast w czasie pokoju, aby żyć dłużej”,a także „lepiej” 5 .1 Lind W., Budo. Der geistige Weg der Kampfkünste, O. W. Barth Verlag, Bern-München-Wien 1998; RattiO., Westbrook A., Sekrety samurajów. Studium o japońskich sztukach walki (Secrets of the Samurai, przeł.M. Matusiak), Diamond Books, Bydgoszcz 1997; Tokarski S., Sztuki walki. Ruchowe formy ekspresji filozofiiWschodu, Glob, Szczecin 1989.2 Saldern M. von (red.) Budō in heutiger Zeit, Verlag der Universität Lüneburg, 1998.3 Hancock H. I., Dschiu-Dschitsu. Die Quelle japanischer Kraft. Methodische Körperstählung und AthletischeKunstgriffe der Japaner, Stuttgart 1905; Kłośnik Z., Dżiu-Dżicu czyli Źródło zdrowia, siły i zręczności, wyd. II,Lwów-Warszawa 1909.4 Cynarski W. J., Sztuki walki budō w kulturze Zachodu, Wyd. WSP, Rzeszów 2000.5 Habersetzer R., Budo – Schule des Lebens? Do als Weg des Kriges oder Weg des Friedens?, „Budo Karate”, 1999,nr 9, s. 6-8.138Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska ®, Poland

This copy is for personal use only - distribution prohibited - This copy is for personal use only - distribution prohibitedco w Europie stanowi częstszy motyw niż w Japonii 10 . Sztuki walki znajdują zastosowanie takżejako wartościowe wychowanie fizyczne w szkołach i uczelniach wyższych 11 .Jednym z przykładów szczególnego wkładu europejskich mistrzów budō w rozwój jego sferytechnicznej i podbudowy filozoficznej było powstanie nierywalizacyjnego jūdō-dō (J. Fleck, 1947 r.),z rozwinięciem przeciwtechnik i kombinacji oraz „poszerzoną drogą” duchowego postępu, a następniesformułowanie koncepcji „idō” – ciągłego, perpetualnego ruchu w technikach walki (i nie tylko)– i etycznego normatywu, łączącego etos rycerski Europy i ideały sportu dżentelmenów z humanizmemi tradycją budō (W. Strauss 10 dan, H. Schöllauf 10 dan, L. Sieber 10 dan). Idō jest formąnieagresywnych ćwiczeń, współdziałania z partnerem, doskonałości techniki i sprawności ciała,a także oceną wszechstronności i mistrzostwa w budō. Innym znaczeniem pojęcia idō jest medycyna.Nie zawsze jednak sztuki walki są właściwie postrzegane i pojmowane. Przyczyniają się dotego takie czynniki, jak: 1) fałszywy często obraz sztuk walki, kształtowany przez media (kinogatunku Martial Arts, reklama, przemysł rozrywki etc.); 2) obecność pseudoekspertów o wątpliwychkompetencjach; 3) nie omijający sztuk walki proces komercjalizacji; 4) brak upowszechnieniarzetelnej wiedzy o dalekowschodnich sztukach walki.Wnioski. Wszechstronny rozwój osobowyJak pisze A. Jawłowska, w hasłach kontrkultury pojawiały się wielokrotnie koncepcje nowejintegralności ciała i ducha, „kontestacyjna mistyka jest mistyką ciała – zmierzającą do uduchowieniacielesności...” 12 . Sztuki walki stanowiły wyraz buntu przeciw brutalności współczesnegosportu i modelowi kultury fizycznej. Kontestacja młodzieży jest zaś pewną awangardą nowychtendencji kulturowych czy wręcz (jak widzi to Capra) paradygmatycznych.Dialogi kulturowe, do których przyczynia się zainteresowanie systemami sztuk walki, uzewnętrzniająsię przez zwrócenie uwagi na inne idee i wartości, odmienny sposób życia, odżywianiaetc. Badacze wskazują na różnorodne oddziaływania praktyki sztuk walki na ćwiczącego,doskonalące, wzmacniające psychicznie i harmonizujące wewnętrznie, przyczyniające się dojego zdrowia fizycznego, duchowego (moralnego), społecznego, a co za tym idzie homeostazyspołecznej i środowiska przyrodniczego (ekosystemu). R. Chun wskazuje na fakt rozwijaniaprzez taekwondo m. in. szacunku dla przyrody 13 .Według starej zasady sztuki walki powinny chronić życie, zabijaniu zaś służyły zasadniczohistoryczne metody i techniki – pozostającego poza budō i bushidō (kodeks etyczny drogi wojownika)– ninjutsu, rzemiosła najemnych szpiegów i skrytobójców. Tym bardziej współczesne budō niesłuży destrukcji. Ochrona życia i zdrowia (samoobrona) w możliwie łagodnej formie, a także kształtowaniecharakteru, silnej woli, ciała, osobowości, wzrost moralny i postęp na drodze wszechstronnegosamodoskonalenia – stanowią o kreacyjnej naturze systemów sztuk walki (obok budō dotyczyto także chińskiego kung fu, koreańskiego taekwondo i innych). Sztuki walki ściśle wiążą sięz medycyną – zwłaszcza jej tradycyjnymi postaciami (ziołolecznictwo, akupunktura 14 ). Lekarzembył Akiyama Shirobei, założyciel pierwszej szkoły jūjutsu – Yōshin-ryū. Bujutsu idō – medycynasztuk walki – nauczane jest w Takeda-ryū, w innych japońskich i chińskich szkołach tradycyjnychsztuk walki, a także przez mistrzów europejskiego Idokanu (idō jako medycyna sportu lub alternatywna– niekonwencjonalna). Dla starożytnych taoistycznych alchemików i magów praktykowanietechnik sztuk walki stanowić miało eliksir nieśmiertelności. Ta właśnie forma kultury fizycznej uczy10 Saldern M. von (red.), op. cit.; Hancock H. I., op. cit.11 Cynarski W. J., Budō jako sport akademicki. Uwarunkowania społeczno-kulturowe (w:) Z. Dziubiński, B. Gorski(red.), Kultura fizyczna studentów w okresie transformacji szkolnictwa wyższego w Polsce, PW, Warszawa 2000,s. 212-220.12 Jawłowska A., Drogi kontrkultury, PIW, Warszawa 1975.13 Hartl J., Faber U., Bögle R., Taekwon-Do im Westen. Interviews und Beiträge zum kulturellen Schlagabtausch,Mönchseulen-Verlag, München 1989.14 Garnuszewski Z., Renesans akupunktury, Sport i Turystyka, Warszawa 1988.140Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska ®, Poland

This copy is for personal use only - distribution prohibited - This copy is for personal use only - distribution prohibitedkoncentracji umysłu i kontrolowania siły wewnętrznej lub witalnej (jap. ki). Opanowanie oddechuumożliwia wpływ na stan emocjonalny i niektóre funkcje organizmu. Znacznie poprawia sięnaturalna zdolność samoregulacji, koordynacja i ekonomia ruchu, wszechstronna sprawność motoryczna,wydolność organizmu, jak również odporność psychiczna. Oczywiście powyższe efektystanowią skutek długotrwałego, ciężkiego treningu. Wysoki poziom umiejętności okupiony jestczęsto, podobnie jak w sporcie wyczynowym, przeciążeniami stawów i całego układu ruchowego.Holistyczna antropologia sztuk walki (dziedzina jeszcze in statu nascendi) przedstawiahumanistyczną teorię samodoskonalenia – specyficzną duchową drogę ontogenetyczną – stanowiącądla skomercjalizowanego sportu i rywalizacyjnego paradygmatu kultury fizycznej alternatywę, cosugeruje także J. Lipiec. Twierdzi on również, że synteza kultury fizycznej i kultury ekologicznejstworzyć powinna podwaliny „zintegrowanego, uniwersalnego antropologizmu kultury naturalnej”i „przyszłej kultury życia” 15 . Warte wykorzystania jest bogactwo ruchu i możliwości samorealizacyjnychwschodnioazjatyckich sztuk walki, będące źródłem równowagi, harmonii i zdrowia.Dalekowschodni wzorzec kultury fizycznej, wzbogacony doświadczeniami europejskich ekspertów,stanowić może model kultury fizycznej przyszłości – wzór ustawicznej rekreacji ruchowej i indywidualnego,psychofizycznego postępu. Szczególnie te sztuki walki, które odrzucają rywalizacjęsportową, wnoszą wzorce pedagogiczne na miarę kooperacyjnego, pokojowego i ekologicznegoparadygmatu wychowania fizycznego i zdrowotnego przyszłości. Konieczne są dalsze badaniasyntetyczne i interdyscyplinarne zagadnień ludzkiego psychofizycznego zdrowia, edukacji i rozwoju,nie pomijające niezbędnej praktyki ćwiczeń fizycznych, aktywności i ekspresji ciała.BIBLIOGRAFIA1. Capra F., Wendezeit. Bausteine für ein neues Weltbild, Scherz, Bern-München-Wien 1983.2. Capra F., Punkt zwrotny. Nauka, społeczeństwo, nowa kultura (The Turning Piont. Science, Society, and the RisingCulture, przeł. E. Woydyłło), PIW, Warszawa 1987.3. Cynarski W. J., Sztuki walki budō w kulturze Zachodu, Wyd. WSP, Rzeszów 2000.4. Cynarski W. J., Budō jako sport akademicki. Uwarunkowania społeczno-kulturowe (w:) Z. Dziubiński, B. Gorski (red.),Kultura fizyczna studentów w okresie transformacji szkolnictwa wyższego w Polsce, PW, Warszawa 2000, s. 212-220.5. Garnuszewski Z., Renesans akupunktury, Sport i Turystyka, Warszawa 1988.6. Habersetzer R., Budo – Schule des Lebens? Do als Weg des Kriges oder Weg des Friedens?, „Budo Karate”, 1999, nr 9, s. 6-8.7. Hancock H. I., Dschiu-Dschitsu. Die Quelle japanischer Kraft. Methodische Körperstählung und Athletische Kunstgriffeder Japaner, Stuttgart 1905.8. Hartl J., Faber U., Bögle R., Taekwon-Do im Westen. Interviews und Beiträge zum kulturellen Schlagabtausch,Mönchseulen-Verlag, München 1989.9. Jawłowska A., Drogi kontrkultury, PIW, Warszawa 1975.10. Kłośnik Z., Dżiu-Dżicu czyli Źródło zdrowia, siły i zręczności, wyd. II, Lwów-Warszawa 1909.11. Kosiewicz J., Współczesna filozofia człowieka. Wybór tekstów, t.1, Wyd. AWF, Warszawa 1985.12. Krawczyk Z. (red.), Socjologia kultury fizycznej, Wyd. AWF, Warszawa 1995.13. Lind W., Budo. Der geistige Weg der Kampfkünste, O. W. Barth Verlag, Bern-München-Wien 1998.14. Lipiec J., Filozofia olimpizmu, Sprint, Warszawa 1999.15. Ratti O., Westbrook A., Sekrety samurajów. Studium o japońskich sztukach walki (Secrets of the Samurai, przeł. M. Matusiak),Diamond Books, Bydgoszcz 1997.16. Tokarski S., Sztuki walki. Ruchowe formy ekspresji filozofii Wschodu, Glob, Szczecin 1989.17. von Saldern M. (red.) Budō in heutiger Zeit, Verlag der Universität Lüneburg, 1998.18. Well A., Samouzdrawianie. Jak odkryć i udoskonalić naturalną zdolność organizmu do podtrzymywania jego funkcji isamouzdrawiania (Spontaneous Healing. How to Discover and Enhance Your Body’s Natural Ability to Maintain andHeal Itself, przeł. G. Gasparska), Książka i Wiedza, Warszawa 1997.19. Werz S. K., Talking a Good Game: inquires into the principles of sport, Soutern Methodist University Press, Dallas 1991.20. Wolters J.-M., Kampfkunst als Therapie. Die sozialpedagogische Relevenz asiatischer Kampfsportarten. Aufgezeigtam Beispiel des sporttherapeutischen »Shorinji-Ryu« (-Karatedo) zum Abbau der Gewaltbereitschaft und Aggressivitätbei inhaftierten Jugendlichen, Peter Lang, Frankfurt am Main-Berlin-Bern-New York-Paris-Wien 1992.15 Lipiec J., Filozofia olimpizmu, Sprint, Warszawa 1999.Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska ®, Poland141