13.07.2015 Views

Pobierz Poradnik dla klienta "Kolektory w domu jednorodzinnym"

Pobierz Poradnik dla klienta "Kolektory w domu jednorodzinnym"

Pobierz Poradnik dla klienta "Kolektory w domu jednorodzinnym"

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Poradnik</strong> <strong>dla</strong> <strong>klienta</strong><strong>Kolektory</strong> w <strong>domu</strong> jednorodzinnymWydanie 1 / 2013źKryteria wyboru kolektora słonecznegoźKolektor płaski, czy próżniowy?źDobór instalacji solarnejźEfekty pracy instalacji solarnejźOpłacalność inwestycjiźDotacje na kolektory słoneczneźTrwałość instalacji i warunki gwarancjiwww.hewalex.pl


Oddskvoten (odds ratio, OR) uttrycker oddsen för sjukdom vid positivttestresultat i förhållande till oddsen för sjukdom vid negativt testresultat.Om OR = 1 är testet värdelöst, och ju högre OR desto bättre är testet föratt särskilja sjukdom/ej sjukdom. För beräkning av oddskvot och sannolikhetskvot,se Faktaruta 3.1.3.Metaanalys av diagnostiska studier är lämplig om studierna är tillräckligthomogena. Det så kallade I 2 -värdet, som bygger på chi 2 -analys, är ettuttryck för graden av heterogenitet. Om I 2 -värdet är högre än 40 procentanses heterogeniteten vara för stor för att berättiga en metaanalys.Evidensgraderade resultatSymtom och kliniska tecken• Det vetenskapliga underlaget är otillräckligt för att bedöma omhypersensibilitet vid värme/kyla/elektrisk stimulering eller perkussionger tillförlitlig information om pulpans tillstånd hos symtomfriatänder med djupa kariesskador (⊕○○○).• Det saknas vetenskapligt underlag för att bedöma om förekomst,karaktär och varaktighet av tandvärk ger tillförlitlig informationom pulpans tillstånd.• Det saknas vetenskapligt underlag för att bedöma värdet av markörerför inflammation avsedda att fastställa pulpans tillstånd i termer avreversibel och irreversibel pulpit.• Det saknas vetenskapligt underlag för att bedöma värdet av markörerför inflammation, infektion och vävnadsskada som kan förutsägautfallet av en behandling som syftar till att behålla blottlagd pulpavital och symtomfri.Sensibilitets- och vitalitetsbestämning• Det vetenskapliga underlaget är otillräckligt för att bedöma tillförlitlighetenhos elektriskt test för att bestämma om pulpan är vital ellernon-vital (⊕○○○).56 Rotfyllning


<strong>Kolektory</strong> słoneczne – Budowa, działanie, kryteria wyboruBudowa próżniowego kolektora słonecznego KSR10Jeżeli użytkownik preferuje wybór kolektora próżniowego,to należy wybrać taki, który zapewnia zdecydowaniewyższą sprawność w porównaniu do kolektorów płaskich.Kolektor KSR10 dodatkowo jako jedyny na rynku posiadakonstrukcję dolnych przyłączy, dzięki czemu zapewnionajest pełna ochrona przed przegrzewaniem – swobodnywypływ glikolu w początkowej fazie stanu stagnacji.Bezpośredni przepływ glikolu zapewnia zwiększeniesprawności o 10÷20% w stosunku do kolektoraz rurami próżniowymi tego samego producenta,ale w wersji heat-pipe (rurka cieplna).Pełne nasłonecznienie absorberówKolektor KSR10 odznacza się na rynku zwiększonymi odstępamipomiędzy rurami próżniowymi. Dzięki temu w nietypowychwarunkach zabudowy, jak np. na elewacji budynku,zapewnione jest całkowite nasłonecznienieabsorberów. Przykładem mogą być warunki pracylatem przy najwyższym w Polsce kacie padaniaopromieniowania słonecznego 61 .Korekta ustawienia rur zalecana jest przez obrót ookąt maksymalnie 25 , gdyż większy obrót powodujezacienianie sąsiadujących ze sobą absorberów.o61o25<strong>Kolektory</strong> o 1-ściennych rurach próżniowychKolektor KSR10 należy do klasy Premium w grupie kolektorówpróżniowych. Rury 1-ścienne zwiększają od 15 do 25% sprawnośćoptyczną. Wzrasta więc wydajnośćcieplna kolektorów, co sprzyjatakże szybszemu ich rozmrażaniuz zalegającego śniegu lub szronu.Rury próżniowe NARVA (prod. Niemcy)Przejście rurki czynnika grzewczego typu metal-metal® zapewnienie szczelności i wytrzymałości mechanicznejOpatentowane zatapiane w wysokiej temperaturze połączenierury i dna ze stali chromowo-niklowejRura jednościenna ® najwyższa sprawność optycznaSzkło sodowo-wapniowo-krzemowe ® szczelność <strong>dla</strong> cząstekgazowych i utrzymanie próżniPokrycie antyrefleksyjne szkła ® wzrost dodatkowo o 5%przepuszczalności promieniowania słonecznego-6Próżnia 10 mbar ® usunięcie z wnętrza 99,9999999%powietrza ® brak strat ciepła konwekcyjnychGetter (wbudowany wewnątrz w formie krążka) pochłaniaewentualne wnikające do wnętrza cząstki gazowe®podtrzymanie próżni w okresie min. 20 lat5


<strong>Kolektory</strong> słoneczne – Budowa, działanie, kryteria wyboruKolektor płaski, czy próżniowy?Dla większości przypadków, ze względów technicznych i ekonomicznych,uzasadnione jest stosowanie kolektorów płaskich. Korzystna relacjawydajności cieplnej do ich ceny zapewnia zdecydowanie korzystniejszyefekt ekonomiczny i krótszy okres zwrotu nakładów finansowych.Za wyższą ceną kolektorów próżniowych nie idzie w parze proporcjonalniewyższa efektywność pracy. Co więcej, znaczna część oferowanych na rynkukolektorów próżniowych uzyskuje porównywalną, a często niższąsprawność w porównaniu do kolektorów płaskich. Celowość zastosowaniatakich kolektorów nie znajduje więc w praktyce żadnego uzasadnienia.Kolektor płaskiKolektor próżniowyW jakich sytuacjach można zalecić zastosowanie kolektorapróżniowego ?jeśli technicznie i jakościowo można go zakwalifikować doproduktów wyższej klasy (grupa Premium)jeśli przynajmniej z powierzchni absorbera uzyskiwać będziewyraźnie wyższą wydajność grzewczą w porównaniu dokolektora płaskiegojeśli występują nietypowe warunki zabudowy, np. na ścianiebudynku w pozycji pionowej, a kolektor próżniowy pozwala nataką eksploatacjęjeśli wymagane są podwyższone temperatury robocze,a kolektor próżniowy może zapewnić ich uzyskiwanieNachyleniedo poziomuWymagane i zalecaneozazwyczaj w zakresie 30÷45Niektóre rodzaje jak KSR10 niewymagają nachylenia, możliwa np.zabudowa na elewacji budynkuKorektaustawieniaabsorberówTylko przez zmianę ustawieniacałego kolektroraNiektóre rodzaje jak KSR10pozwalają na korektę przezoobrót rury o kąt 25SprawnośćCenaproduktuZnaczna część kolektorów próżniowych o 2-ściennych rurachszklanych uzyskuje porównywalne, a nawet niższe od kolektorówpłaskich sprawności. Kolektor KSR10 cechuje się wyższą sprawnościąz uwagi na 1-ścienne rury szklane i bezpośredni przepływ glikolu.Cena kolektorów próżniowych (absorbera) jest średnio 2,5 razywyższa niż <strong>dla</strong> kolektorów płaskich. W skrajnych przypadkachróżnica jest blisko 6-krotna.6


<strong>Kolektory</strong> słoneczne – Budowa, działanie, kryteria wyboruPraca kolektorów płaskich i próżniowych w okresie zimowym<strong>Kolektory</strong> próżniowe w krajach o podobnych warunkach klimatycznych jak Polska, alez dłuższym doświadczeniem na rynku energetyki słonecznej, stanowią niewielki udziałw sprzedaży. Przykładowo w Niemczech jest to 9,3%, w Austrii 3,8%, we Francji 3,5%,a w Danii 0,8%. Wieloletnie obserwacje, a także badania prowadzone na istniejącychobiektach jednoznacznie wskazują na krótsze czasy pracy kolektorów próżniowychw warunkach zimowych. Powodowane jest to dłuższymi okresami wyłączenia z pracykolektorów, wskutek zalegania na powierzchni rur próżniowych śniegu lub szronu.Na rynku dostępne są kolektory o 2-ściennych rurach próżniowych o niższych lub co najwyżejporównywalnych sprawnościach do kolektorów płaskich. To dodatkowo wpływa na ichniekorzyść w porównaniu efektów pracy w okresie zimowym, a także w skali całego roku.Hewalex KSR10- kolektor próżniowy klasy PremiumPorównanie pracy kolektorów słonecznych w typowym mroźnym słonecznym dniu (12.02.2012), o jednakowej porze (12:00-12.30)ow tym samym miejscu (Katowice, w promieniu 2÷3 km). Temperatura powietrza zewnętrznego średnio -10 C.<strong>Kolektory</strong> płaskie cechują się zdolnością do samoczynnegorozmrażania ze śniegu czy też szronu. Powietrze znajdujące się wobudowie kolektora ogrzewając się od absorbera, podgrzewaszybę od dołu i dzięki temu powoduje topnienie śniegu lub szronu.Trwa to zazwyczaj 1-2 godzin.<strong>Kolektory</strong> próżniowe wskutek dobrej izolacji cieplnej cechują sięniskimi stratami ciepła. Brak konwekcji (unoszenia ciepła)wewnątrz rur próżniowych powoduje, że powierzchnie rurpozostają zimne. Przez to dochodzi do długotrwałego wyłączaniakolektorów próżniowych z pracy.7


<strong>Kolektory</strong> słoneczne – Budowa, działanie, kryteria wyboruWybór płaskiego kolektora słonecznego ze względu na rodzaj absorberaGłównym elementem kolektora słonecznego jest jego absorber odpowiadający za pozyskiwanie energii słonecznej i przekazywanie ciepła doczynnika grzewczego (glikolu). Jest on przy tym narażony na trudne warunki pracy – obciążenia cieplne i mechaniczne. Na rynku standardem sąobecnie absorbery aluminiowo-miedziane. Firma Hewalex produkuje 3 rodzaje absorberów <strong>dla</strong> spełnienia oczekiwań Klienta.Absorber typu Miedź-Miedź (Cu-Cu)Tradycyjna technologia w budowie absorberów, najwyższy standard materiałowyUkład harfowy orurowania zapewnia minimalne opory przepływu glikoluMiedź materiałem o najwyższej przewodności cieplnej i wysokiej odporności cieplnejNowoczesna technologia zgrzewania ultradźwiękowego łączenia blachy i orurowaniaMożliwość pokrywania czarnym chromem (KS2000 SLP) o wysokich walorach użytkowychHewalex KS2000 TLPHewalex KS2000 SLPHewalex KS2000/KS2300/KS2500 TLP ACAbsorber typu Aluminium-Miedź (Al-Cu)Hewalex KS2000 TLP ACRObecny standard rynkowy w budowie absorberów (3/4 kolektorów na rynku)Zastąpienie miedzi przez aluminium obniża o ok. 10÷20% cenę kolektora słonecznegoNiższa przewodność cieplna aluminium rekompensowana stosowaniem 2x grubszej blachyNowoczesna technologia spawania laserowego <strong>dla</strong> łączenia dwóch różnych materiałówPokrycia absorbujące promieniowanie słoneczne jedynie typu PVDAbsorber typu Aluminium-Aluminium (Al-Al)Najnowsza technologia w budowie absorberów, kolejny krok w rozwoju technologicznymKoszt zakupu kolektora ok. 25% niższy w porównaniu do kolektorów z absorberami Cu-CuNajkorzystniejszy wskaźnik „Cena/Wydajność” i krótki okres zwrotu kosztów inwestycjiOdmienne reguły wykonania instalacji solarnej z materiałów neutralnych <strong>dla</strong> aluminiumNowoczesna technologia spawania laserowego <strong>dla</strong> łączenia elementów aluminiowychHewalex KS2000 TLP Am8


<strong>Kolektory</strong> słoneczne – Budowa, działanie, kryteria wyboruRodzaje warstw absorbujących promieniowanie słoneczneCechą warstwy absorbującej promieniowanie słoneczne musi być wysoki współczynnik absorbcji promieniowania słonecznego (a) oraz jak najniższywspółczynnik emisji ciepła (e). Warstwę o takich cechach określa się jako selektywną, <strong>dla</strong> porównania blacha miedziana odbija promienie słoneczne(absorbcja jedynie ok. 5%), a czarny lakier przy wysokiej absorbcji promieniowania, traci znaczne ilości ciepła (e = 85%). Standardowe na rynku warstwytypu PVD nazywane także potocznie „niebieskimi”, wytwarzane są w wielkoseryjnych procesach produkcji i stosowane przez większość producentówkolektorów słonecznych. Cechują się wysokimi właściwościami selektywnymi.Blacha miedzianaWarstwa typu PVDKS2000 TLPblacha miedzianaa = 5%, e = 4%czarny lakiera = 95%, e = 85%czarny chroma = 95%, e = 12%Tradycyjną technologię znaną na rynku od 40 lat stanowi warstwa czarnego chromu. Nanosi się ją nablachę miedzianą w procesach galwanizacji, co wiąże się z większym zużyciem energii. Jednakpotoczna opinia o wyjątkowej trwałości czarnego chromu, znajduje potwierdzenie w badaniachm.in. ośrodków IZT Berlin i ITW Stuttgart. Jako jedyny rodzaj warstw absorbujących, zachowuje onniezmienne parametry w czasie, nie podlegając tzw. efektowi „starzenia się”.PVDa = 95%, e = 5%Dodatkowo czarny chrom jako warstwa o około 70-krotnie większej grubości w porównaniu dowarstw PVD, cechuje się najwyższą odpornością na korozję atmosferyczną, przez co kolektory zabsorberami tego typu zaleca się stosować np. w strefach nadmorskich (więcej solarblog.pl)Blacha aluminiowaWarstwa typu PVDBlacha miedzianaWarstwa czarnego chromuKS2000 TLP ACKS2000 TLP ACRKS2000 TLP AmKS2000 SLP9


Komponenty instalacji solarnej2. KOMPONENTY INSTALACJI SOLARNEJPodgrzewacze pojemnościowe wody użytkowejTypowe małe instalacje solarne przeznaczone <strong>dla</strong> podgrzewania ciepłej wodyużytkowej, wykorzystują podgrzewacze 2-wężownicowe (biwalentne).Standardowo oferowane są pojemności 200 do 500 litrów.Do dolnej wężownicy podłączona jest instalacja solarna. Zapewniaintensywny odbiór ciepła, ze względu na najniższą temperaturę wodyw najniższej strefie podgrzewacza.Górna wężownica współpracuje z konwencjonalnym źródłem ciepła –najczęściej kotłem grzewczym. W razie potrzeby przed wyjściemz podgrzewacza, woda użytkowa może być dogrzana do wymaganejtemperatury.Możliwa jest także zabudowa grzałki elektrycznej <strong>dla</strong>sezonowego lub awaryjnego podgrzewania wody.Podgrzewacz KOMPAKT 300HBKorzystnym rozwiązaniem z uwagi na wygodęmontażu, oszczędność miejsca i estetykę, jestwybór zintegrowanego podgrzewacza wodyużytkowej.W jego skład wchodzi Zespół Pompowo-Sterowniczy ZPS oraz naczynie wzbiorczeinstalacji solarnej.Podgrzewacz można także wyposażyćw pompę cyrkulacji wody użytkowej oraztermostatyczny zawór mieszający.Właściwa objętość podgrzewacza wody użytkowej2Powinna ona wynosić ok. 50÷60 litrów na każdy 1 m absorberakolektora słonecznego. W taki sposób konfigurowane sąkompletne zestawy solarne firmy Hewalex. Odpowiednia ilośćwody zapewnia odbiór ciepła z kolektorów, wymaganątemperaturę wody i zarazem sprawną pracę instalacji solarnej bezzbędnych przegrzewów.Straty ciepła ogranicza do minimum izolacja cieplna z piankipoliuretanowej, najczęściej grubości 50 mm. Ochronę przedkorozją zapewnia anoda magnezowa, której stan należykontrolować zgodnie z wymaganiami gwarancyjnymi.10


Komponenty instalacji solarnejPodgrzewacze uniwersalne <strong>dla</strong> 2-systemowych instalacji solarnychPodgrzewacze uniwersalne INTEGRA umożliwiają 2-systemową pracęinstalacji solarnej, tzn. zarówno podgrzewanie wody użytkowej, jak teżwspomaganie ogrzewania budynku. Tego rodzaju instalacje solarne sącoraz częściej stosowane w dzisiejszych energooszczędnych budynkachjednorodzinnych. Koszty inwestycji są wyższe zwykle nie więcej niż o 30-50%w porównaniu do standardowej instalacji podgrzewającej ciepłą wodęużytkową. Korzyścią jest z kolei zwiększenie możliwości wykorzystaniaenergii słonecznej, szczególnie nadwyżek ciepła – do wspomaganiaogrzewania budynku. System grzewczy powinien być dobrany na jaknajniższe temperatury pracy, stąd preferowane jest stosowanie ogrzewaniapodłogowego lub ściennego. Dla ogrzewania grzejnikowego konieczne jeststosowanie pogodowego sterowania jego pracą.Cechy podgrzewaczy INTEGRAźKonstrukcja „zbiornik w zbiorniku” – wbudowany wewnątrzzasobnik ciepłej wody użytkowejOdbiór ciepłaInstalacjagrzewcza COOdbiór ciepła ciepła woda użytkowaStrefa górna „gorąca”(rezerwa ciepła <strong>dla</strong> zapewnieniakomfortu podgrzewu ciepłejwody użytkowej)Strefa środkowa(zasilanie z podstawowegoźródła ciepła,np. kotła gazowego)Przykład systemu grzewczego wspomaganego przez instalację solarną.obiegi grzewcze COZimna wodawodociągowaWejście dozasobnika CWUStrefa dolna „chłodna”(skuteczny odbiór ciepłaz instalacji solarnejlub np. kominka)pompaciepłazimna wodaCWUkociołgazowykocioł stałopalny/kominekźZasobnik wody użytkowej zasilany od dołu, zapewnia intensywneschładzanie dolnej strefy i korzystne warunki pracy instalacjiźDuża ilość króćców pozwala łączyć kilka źródeł ciepła w jednymsystemie grzewczym budynkuźKorzystne warunki pracy zapewnia ścisły podział na strefytemperaturowe, w wyniku zastosowania specjalnej konstrukcjiprzegród i kierownic wodnych na króćcach wody grzewczej11


Komponenty instalacji solarnejZespół Pompowo-Sterowniczy ZPS w instalacji solarnejZespół Pompowo-Sterowniczy zawiera niemal wszystkie elementyzapewniające bezpieczną i efektywną pracę instalacji solarnej. Są to: pompaobiegowa, elektroniczny miernik przepływu, separator powietrza z zaworemzwrotnym, manometr, zawór bezpieczeństwa, zawory napełniająco-spustowe,sterownik z czujnikami temperatury. Wymagane jest jedynie podłączenie dozespołu naczynia wzbiorczego kompensującego zmiany objętości glikoluw instalacji solarnej.Sterownik G422 zapewnia szeroki zakres funkcji, sterowanie niemal każdymrodzajem instalacji solarnej i obsługę z wykorzystaniem dużego wyświetlaczaLCD.Sterownik G425 przeznaczony jest wyłącznie do 1-systemowych instalacjisolarnych <strong>dla</strong> podgrzewania wody użytkowej. Unikalna funkcja Opti-Flowoptymalizuje pracę instalacji solarnej i do minimum ogranicza praceuruchomieniowe.Podstawowe funkcje sterownika G422:źObsługa blisko 20 rodzajów rodzajów instalacji solarnej,w standardzie 4 czujniki temperaturyźSterowanie pompą obiegu solarnego – ze stałą lub zmiennąwydajnością (obrotami)źSterowanie trybem pracy kotła na wodę użytkowąźSterowania pompą cyrkulacyjną wody użytkowejźOchrona pompy obiegu solarnej przed blokadąźSygnalizacja braku przepływu w instalacji solarnejźPełne bilanse mocy i uzysków ciepła w czasieźOchrona instalacji solarnej przed przegrzewaniemźFunkcja urlopowa ochrony instalacji solarnejźFunkcja wygrzewu antybakteryjnegoźZłącze komunikacyjne RS485 <strong>dla</strong> wymiany danychZespoły ZPS zbudowane jako 1-drogowe grupy pompowe, wymagają 2-krotnie mniej połączeń niż w przypadku grup 2-drogowych. Zawory napełniającospustowestanowią integralne elementy zespołów ZPS. Zespoły ZPS można instalować zarówno z lewej, jaki z prawej strony podgrzewacza.12


Komponenty instalacji solarnejOchrona instalacji solarnej przed przegrzewaniem wskutek braku odbioru ciepłaOchrona instalacji solarnej, jak i samych kolektorów słonecznych przed przegrzewaniem ma na celu eliminację ryzyka uszkodzenia przez podwyższonetemperatury czynnika grzewczego. Priorytetem firmy Hewalex stało się takie opracowanie absorberów, które zapewni szybkie usuwanie glikolu wpoczątkowej fazie tzw. stanu stagnacji (postoju, braku odbioru ciepła). Powstająca od górnej części absorbera para wodna, jest w stanie szybko wyprzećglikol z absorbera zarówno kolektorów płaskich, jak i próżniowych KSR10 posiadających jedyne na rynku rozwiązanie dolnych przyłączy. Takierozwiązanie nie powoduje długotrwałego gotowania glikolu i powstawania dużej ilości pary.Dodatkowe zabezpieczenie przed przegrzewaniem zapewniają sterowniki zabudowane w Zespołach Pompowo-Sterowniczych ZPS. Przykładowo funkcjaurlopowa, którą aktywuje się na czas dłuższego niekorzystania z wody użytkowej, uruchamia tryb chłodzenia nocnego, w którym pompa obiegusolarnego może być włączana o godzinie 0.00 w celu schładzania wody w podgrzewaczu pojemnościowym. Tym samym powstaje miejsce do odbioruciepła w kolejnym dniu pracy instalacji solarnej przy braku poboru wody użytkowej.Ochrona instalacji solarnej przed przegrzewaniem wskutek braku odbioru ciepłaFunkcja tzw. chłodzenia nocnego polega naodwróceniu pracy instalacji solarnej.Umożliwia to w okresie nocnym schładzaniewody w podgrzewaczu, wskutek pracy pompyobiegu solarnego. Podgrzewacz będziewówczas przygotowany na przyjęcie ciepła zinstalacji solarnej, w następnym dniu pracy.Ciepło oddawane będzie przez kolektorysłoneczne do otoczenia, tak więc funkcjamoże być stosowana z kolektorami płaskimi.T3źAbsorbery z łatwym wypływem czynnikagrzewczegoźAbsorbery z utrudnionym wypływem czynnikagrzewczego!13


Wskazówki <strong>dla</strong> doboru instalacji solarnej3. WSKAZÓWKI DLA DOBORU INSTALACJI SOLARNEJWarunki zabudowy kolektorów słonecznychZ względów ekonomicznych i technicznych nie jest uzasadnione stosowanieukładów zmieniających położenie kolektorów w ciągu dnia i roku. Dlanietypowych warunków zabudowy, np. na elewacji budynku możnastosować kolektory płaskie na stelażach lub kolektory próżniowe KSR10,ow których absorbery można nachylić do poziomu, obracają rury o kąt 25 .Sprawność pracy kolektora słonecznegoKąt nachylenia kolektora słonecznego, optymalny <strong>dla</strong> jegoocałorocznej pracy, powinien mieścić się w zakresie 30 do 45 . Dlainstalacji wspomagających ogrzewanie kąt nachylenia może byćzwiększony, aby poprawić warunki nasłonecznienia w okresiezimowym (niskie kąty padania promieniowania słonecznego), ajednocześnie zmniejszyć możliwość przegrzewania w okresieletnim.Zaleca się zabudowę kolektorów słonecznych z zachowaniem odległościmin. 1 m od krawędzi dachu, aby ograniczyć działanie sił wiatru. Zabudowaw górnej części połaci dachu chroni kolektory przed naporem śniegu.Optymalne warunki na całorocznej pracy kolektora słonecznego zapewniaustawienie na powierzchni nachylonej iskierowanej na południe (100% możliwejdo pozyskania energii słonecznej). Przyzabudowie powodującej zmniejszenie owięcej niż 10% pozyskiwanej energiirocznie, można zwiększyć dobranąpowierzchnię kolektorów.o o30 -45WEo60o60oSW ( 45 )oSE (45 )Skierowanie kolektora w kierunku południowym (S), może byćoodchylone o kąt 45 (w zakresie kąta SE-SW). Nie przynosi tozauważalnego w praktycznym działaniu instalacji solarnejzmniejszenia uzysków ciepła.S14


Wskazówki <strong>dla</strong> doboru instalacji solarnejPodstawowe wskazówki doboru instalacji solarnejDobór powierzchni kolektorów słonecznych uzależniony jest od potrzeb ciepła. Należy mieć na względzie ewentualne niższe potrzeby ciepła w sezonieletnim i uwzględniać je przy doborze, aby nie dochodziło do nadmiernych i często występujących przegrzewów w instalacji solarnej. Dobór podgrzewaczyi wymienników ciepła musi zapewnić odpowiedni odbiór ciepła z instalacji solarnej.Ciepła woda użytkowa – <strong>dla</strong> potrzeb mieszkańców <strong>domu</strong> jednorodzinnego dobór zakłada2zastosowanie od 0,8 do 1,5 m powierzchni absorbera kolektora słonecznego na 1 osobę, wzależności od zakładanego stopnia pokrycia potrzeb ciepła od 40 do 60% rocznie. Dobowezużycie wody na 1 osobę zakładać możne przeciętnie na poziomie 40÷60 litrów, przytemperaturze 55°C. Jednostkowa pojemność podgrzewacza wody użytkowej nie powinna być2mniejsza niż 50 litrów na każdy 1 m powierzchni absorbera kolektora słonecznego.0,8÷1,5 m 2 /os.Wspomaganie ogrzewania budynku - <strong>dla</strong> potrzeb wspomagania centralnego ogrzewania2<strong>domu</strong> jednorodzinnego można szacunkowo przyjmować zastosowanie 0,09 m powierzchni2absorbera kolektora płaskiego na każdy 1m ogrzewanej powierzchni <strong>domu</strong>. Nie należyzwiększać dodatkowo powierzchni kolektorów <strong>dla</strong> potrzeb podgrzewania wody użytkowej,gdyż mogą występować nadmierne przegrzewy w instalacji solarnej poza sezonemgrzewczym, przy zmniejszonym odbiorze ciepła z kolektorów słonecznych.0,092 2m /mlub0,052 2m /mWoda basenowa – <strong>dla</strong> potrzeb podgrzewania wody zaleca się stosowanie przede wszystkimkolektorów płaskich. Straty ciepła wody basenowej są wynikiem przede wszystkim parowaniawody, <strong>dla</strong>tego też dobór powierzchni kolektorów uzależnia się od powierzchni lustra wody.Zastosowanie rolety lub folii przykrywającej lustro wody na czas nieużytkowania basenu,ogranicza parowanie wody i pozwala zmniejszyć dobieraną powierzchnię kolektorów.Instalacja solarna służy do pokrywania bieżących strat ciepła wody basenowej.0,3÷0,6 m 2 2/m15


Efekty zastosowania instalacji solarnej4. EFEKTY ZASTOSOWANIA INSTALACJI SOLARNEJWskaźniki efektywnej pracy instalacji solarnejWyznacznikiem efektu pracy instalacji solarnej są takie parametry jak:2chwilowa moc cieplna (W/m ), stopień pokrycia potrzeb ciepła (%/rok)2oraz uzysk ciepła w czasie (kWh/m rok). Optymalny dobór instalacjisolarnej powinien zapewniać jak najwyższy stopień pokrycia potrzeb ciepła,przy zachowaniu wysokiego2uzysku ciepła. Uzysk ciepła (kWh/m rok)w przypadku instalacji solarnej jest ważny ze względu na opłacalność2inwestycji. Im więcej ciepła (kWh) wytworzy każdy 1 m powierzchnikolektora w ciągu roku, tym krótszy będzie okres zwrotu kosztówinwestycji. Wyższy uzysk ciepła świadczy o wyższej sprawności pracyinstalacji solarnej.ź3x kolektor płaski KS2000 TLPźPowierzchnia absorberów 5,4 mźPodgrzewacz 300 litrówźZużycie CWU: 250 litrów/doźTemperatura CWU: 45 CźStopień pokrycia potrzeb: 53 %/rok2źUzysk ciepła: 377 kWh/m rokźMaksymalna moc cieplna: 4,5 kW21. Moc cieplna (W/m ) kolektora płaskiego serii KS2000 o powierzchni2absorbera 1,8 m może wynosić do 1,5 kW w idealnych warunkach2nasłonecznienia 1000 W/m . Moc cieplna nie jest istotnym parametrem <strong>dla</strong>oceny efektu pracy instalacji solarnej, gdyż jest silnie zmienna i zależna odwarunków pogodowych i chwilowej temperatury absorbera.22. Stopień pokrycia potrzeb ciepła (%/rok)Właściwie dobrana instalacja solarna <strong>dla</strong> podgrzewania wodyużytkowej, pokrywa 50÷60% rocznych potrzeb ciepła.Latemwskaźnik wzrasta do 90÷100%, dzięki czemu kocioł grzewczybędzie często wyłączany z pracy.100%80%60%40%20%0%50÷60%I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIDobór instalacji o stopniu pokrycia potrzeb ciepła większym niż60%/rok, może powodować nadwyżki ciepła i przegrzewy. Zwiększająsię także nakłady finansowe, wydłużając okres zwrotu kosztówinwestycji.23. Uzysk ciepła instalacji solarnej (kWh/m rok)2Wartość kWh/m rok jest informacją wskazującą ile ciepła rocznie2(kWh) wytwarza każdy 1 m kolektora słonecznego. Im wyższy będzieuzysk ciepła, tym mniej ciepła musi dostarczyć kocioł grzewczy. Rocznyuzysk ciepła z kolektora płaskiego serii KS2000 pracującego w małej2instalacji, może wynieść od 300 do 535 kWh/m rok (spf.ch), co3odpowiada ilości ciepła uzyskanego przy spalaniu 60÷90 m gazuziemnego.16


Efekty zastosowania instalacji solarnejOptymalny dobór instalacji solarnejKolektor słoneczny nie jest urządzeniem pracującym ze stałą mocą cieplną2(kW) i uzyskiem ciepła (kWh/m rok). Efekty pracy zależą od rodzaju instalacjisolarnej – jej wielkości i przeznaczenia. Przykładem może być porównaniestopni pokrycia potrzeb ciepła <strong>dla</strong> kilku wariantów, gdzie np. następowałazmiana pojemności podgrzewacza, warunków zabudowy kolektorów, itp..Instalacja referencyjna (wg str. 16) na podstawie symulacji komputerowej(GetSolar) pokrywa rocznie 53% potrzeb ciepła. <strong>Kolektory</strong> słoneczne sąoustawione w kierunku południowym i nachylone pod kątem 35 do poziomu.Zmiana warunków zabudowy, jak również innych warunków pracyreferencyjnej instalacji solarnej, będzie wpływała na efekty jej pracy:Zmiana zużyciewody użytkowejZmiana pojemnościpodgrzewacza CWUZmiana kątanachylenia kolektoraZmiana kierunkuustawienia kolektoraZmiana ilościi typów kolektorówsłonecznychInstalacja referencyjna 53%Zużycie CWU 200 litrów/dZużycie CWU 300 litrów/dPodgrzewacz 400 litrówPodgrzewacz 200 litrówNachylenie 60 stopniNachylenie 45 stopniSkierowanie płd. - zachódSkierowanie płd. - wschód4x próżniowy KSR103x próżniowy KSR104x płaski KS2000 TLP2x płaski KS2000 TLP42%41%59%54%52%51%53%51%50%47%0% 20% 40% 60%58%60%80%Stopień pokrycia potrzeb ciepła (%/rok)Jakie czynniki sprzyjają uzyskiwaniu wysokiej efektywności pracykolektora słonecznego?źniższe temperatury po stronie odbioru ciepła, np. niższatemperatura wody użytkowej, basenowej lub niższe parametrywspomaganej instalacji grzewczejźwłaściwa objętość podgrzewacza wody użytkowej w odniesieniu dopowierzchni kolektorów słonecznych (nie mniej niż 50÷60 litrów na21 m absorbera)oźodpowiednie nachylenie kolektora: zalecane 35÷45oźodpowiednie skierowanie kolektora: południe ±45źjak najkrótsze przewody instalacji solarnej z dobraną do warunkówpracy izolacją cieplnąźodpowiednie, zgodne z zaleceniami natężenie przepływu czynnikagrzewczego (glikolu), zapewniające odbiór ciepła z absorberakolektoraźodpowiednie nastawy sterownika, w tym możliwość wykorzystaniapłynnego sterowania wydajnością pompy obiegu solarnego (np.funkcja Opti-Flow)źnie zwiększanie nadmiernie powierzchni kolektorów słonecznych,gdyż wzrost stopnia pokrycia potrzeb ciepła (i zarazem oszczędnościw zużyciu paliwa) powoduje obniżenie sprawności pracy kolektora(wyższe temperatury absorbera, wyższe straty ciepła do otoczenia);a wyższy koszt inwestycji i mniejsza sprawność instalacji solarnejwydłuża okres zwrotu nakładów finansowych.17


Efekty zastosowania instalacji solarnejOpłacalność zastosowania instalacji solarnejInstalacja solarna zapewnia najniższe koszty podgrzewania ciepłej wodyużytkowej CWU, wymagając do pracy jedynie minimalnej ilości energiielektrycznej zasilającej pompę obiegową oraz sterownik. W porównaniu dokażdego innego źródła ciepła, koszty podgrzewania CWU przez instalacjęsolarną mogą być niższe od 7 do 25 razy (dane: solarblog.pl).Bojler elektrycznyKocioł olejowyKocioł gazowy na gaz płynnyKocioł gazowy starego typuKocioł gazowy kondensacyjnyKocioł na drewnoKocioł węglowyPompa ciepła CWUInstalacja solarna 0,28 zł6,86 zł6,46 zł5,21 zł4,78 zł3,12 zł2,53 zł2,06 zł1,92 złKoszty dzienne, zł brutto300 litrów/dzień0 zł 2 zł 4 zł 6 zł 8 złOpłacalność zastosowania instalacji solarnej będzie tym wyższa im droższejest podgrzewanie ciepłej wody użytkowej przez konwencjonalne źródłociepła, np. kocioł grzewczy, czy też bojler elektryczny, itp.. Okres zwrotukosztów inwestycji w przypadku zastosowania kolektorów płaskich,powinien wynieść średnio od 6 do 12 lat ze względu na korzystny <strong>dla</strong> nichwskaźnik „Cena/Wydajność”. Przy zastosowaniu kolektorów próżniowych,czas ten ulegnie wydłużeniu, z uwagi na zdecydowanie wyższą cenę zakupu.Instalacja solarna – inwestycja korzystniejsza od akcji, lokatbankowych, funduszy inwestycyjnych…Zastosowanie instalacji solarnej to gwarancja zysków w każdymroku jej eksploatacji. W porównaniu do lokowania środkówpieniężnych w akcje, fundusze inwestycyjne, czy też lokaty, zyski zinstalacji solarnej nie są objęte podatkiem.Akcje (WIG)F. AkcjiF. ZrówniważoneF. Stabilnego wzrostuF. Papierów dłużnychF. PieniężneLokata (5%)Złoto<strong>Kolektory</strong> słoneczne2500 0 2500 5000-298 zł-747 zł-111 złZysk 5-letniz inwestycji 5.300 zł610 zł1 657 zł1 069 zł1 187 zł2 807 zł2 269 zł 5 762 złInwestując 5 lat temu (04.2008) kwotę 5300 zł w zakup instalacjisolarnej można było uzyskać do 5762 zł oszczędności (w zależnościod paliwa, najmniej <strong>dla</strong> gazu ziemnego, najwięcej <strong>dla</strong> energiielektrycznej). Inne inwestycje były mniej intratne lub wręcz mogływiązać się ze stratami finansowymi (więcej ® solarblog.pl).18


Efekty zastosowania instalacji solarnejInstalacja solarna a poszanowanie środowiska naturalnego<strong>Kolektory</strong> słoneczne przyczyniają się do zmniejszenia zużycia paliw lub energii elektrycznej.Tym samym ograniczają emisję CO i zanieczyszczeń do atmosfery. Zależnie od typu instalacji2solarnej, kolektor jak na przykład Hewalex KS2000 TLP, jest w stanie wytworzyć od 354 do2755 kWh ciepła z każdego 1 m powierzchni czynnej absorbera (dane z badań w Instytucie2SPF Rapperswil, spf.ch). Zmniejszenie zużycia paliwa może wynieść (w odniesieniu na 1 m )3do 115 m /rok gazu ziemnego lub do 190 kg/rok węgla kamiennego. Należy pamiętać, żesprawność źródła ciepła poza okresem grzewczym (w trybie podgrzewu wody użytkowej)może być znacznie niższa od sprawności uzyskiwanej w sezonie grzewczym. Dotyczy to szczególnie kotłów na paliwa stałe. Pora ciepła (IV-IX) to z koleinajlepsze warunki <strong>dla</strong> sprawnej i korzystnej <strong>dla</strong> środowiska naturalnego pracy instalacji solarnej.Efekt ekologiczny zastosowania instalacji solarnejźInstalacja solarna w budynku jednorodzinnym, <strong>dla</strong> dziennego zużycia 250 litrów wody użytkowejź<strong>Kolektory</strong> płaskie 3x KS2000 TLP, podgrzewacz 300 litrów, stopień pokrycia potrzeb rocznych ciepła 53%2354÷755 kWh/m rok3= 40÷115 m /rok gazu ziemnego= 80÷190 kg/rok węgla kamiennego=600÷1300 kg CO /rok 280÷160 drzewźW zależności od zastosowanego źródła ciepła, instalacja solarna może obniżyć emisję CO nawet o 1300 kg/rok (symulacja komputerowa)2źDorosłe drzewo absorbuje przeciętnie 7,5 kg CO /rok. Oznacza to, że instalacja solarna zastępuje roczną „pracę” nawet 160 drzew219


Zakup instalacji solarnej5. ZAKUP INSTALACJI SOLARNEJJaki zestaw solarny wybrać?Standardowe instalacje solarne przeznaczone do podgrzewania ciepłej wody użytkowejdobierane są w zależności od dziennych potrzeb wody, które można uszeregować jako:standardowe potrzeby komfortupodwyższone potrzeby komfortuwysokie potrzeby komfortuo30 litrów/d , 55 Co50 litrów/d, 55 Co70 litrów/d, 55 COrientacyjny dobór zestawu solarnego w zależności od liczby osób korzystających z ciepłej wody użytkowej i wymagań komfortu pozwala ocenić jakizestaw będzie odpowiedni <strong>dla</strong> własnych potrzeb. Możliwy jest także dokładniejszy dobór na podstawie symulacji komputerowej.LiczbaosóbWymagania komfortuciepłej wody użytkowejPłaskie kolektory słoneczne(powierzchnia absorberów)PodgrzewaczpojemnościowyPrzykładowy zestaw solarny Hewalex/ Cena katalogowa producenta 2013*standardowe22x KS2000 (3,6m )200 litrów2 TLPAC-200 / 6.690 zł netto2-3podwyższone22x KS2000 (3,6m )250 litrów2 TLPAC-250 / 6.940 zł nettowysokie23x KS2000 (5,4m )300 litrów3 TLPAC-300 / 8.180 zł nettostandardowe23x KS2000 (5,4m )300 litrów3 TLPAC-300 / 8.180 zł netto4-5podwyższone24x KS2000 (7,2m )400 litrów4 TLPAC-400 / 10.380 zł nettowysokie25x KS2000 (9,0m )500 litrów5 TLPAC-500 / 11.880 zł nettostandardowe24x KS2000 (7,2m )400 litrów4 TLPAC-400 / 10.380 zł netto6-8podwyższone25x KS2000 (9,0m )500 litrów5 TLPAC-500 / 11.880 zł nettowysokie25x KS2000 (9,0m )500 litrów5 TLP-500 / 13.130 zł netto* Ceny zestawów solarnych podane na podstawie cennika firmy Hewalex z 05.2013. Zestawy solarne zawierają elementy wymagane <strong>dla</strong> funkcjonowania instalacji solarnej. Wymaganejest jedynie zamówienie odpowiedniej długości rur łączących kolektory z podgrzewaczem oraz uchwyty mocujące w zależności od rodzaju dachu. Pełna oferta zestawów solarnychopartych o różne typy kolektorów słonecznych, dostępna jest w Katalogu 2013 firmy Hewalex oraz na stronie internetowej www.hewalex.pl w dziale „Oferta >> Zestawy solarne”20


Zakup instalacji solarnejW jaki sposób można zakupić instalację solarną?Instalacje solarne firmy Hewalex dostępne są poprzez sieć handlową dystrybutorów i AutoryzowanychInstalatorów. Inwestycja związana z zastosowaniem instalacji solarnej jest odpowiedzialną decyzjąskutkującą na wiele lat jej eksploatacji. Odpowiedni dobór oraz montaż i okresowa konserwacjainstalacji solarnej musi być przeprowadzana ze starannością i na drodze bezpośredniej konsultacjiKlienta ze sprzedawcą i wykonawcą. Może to wymagać także wizyty na miejscu inwestycji w celu ocenymożliwości zabudowy kolektorów słonecznych.Najkorzystniejszym i polecanym rozwiązaniemjest skorzystanie z kompleksowej obsługiAutoryzowanego Instalatora. Oddzielny zakupinstalacji solarnej nawet w preferencyjnej cenienp. poprzez Internet, może w następstwie okazaćsię znacznie mniej korzystnym rozwiązaniem.Oddzielnie kalkulowana usługa montażui dodatkowych prac instalacyjno-budowlanychmoże być wyższa niż przy kompleksowymzamówieniu usługi sprzedaży i montażu.Autoryzowani Instalatorzy HewalexSerwis internetowy firmy Hewalex zawiera wyszukiwarkę Autoryzowanych Instalatorów – zakładka. Autoryzowani Instalatorzy posiadają aktualne autoryzacje, uprawniające do doboruoraz montażu małych instalacji solarnych opartych o kolektory płaskie i próżniowe firmy Hewalex.Autoryzacja może być dokumentem wymaganym przy staraniu się Klienta o dofinansowanie inwestycjizwiązanej z instalacją solarną.®www.hewalex.pl21


Zakup instalacji solarnejTrwałość urządzeń, warunki gwarancji<strong>Kolektory</strong> słoneczne podlegają badaniom jakościowymzgodnie z wymaganiami normy europejskiej EN 12975.<strong>Kolektory</strong> firmy Hewalex są badane w uznanymw branży, Instytucie SPF Rapperswil w Szwajcarii, awyniki badań dostępne są na stronie spf.ch.Potwierdzeniem spełnienia wymagań jakościowychjest nadanie kolektorowi certyfikatu Solar Keymark,który dostępny jest na stronie solarkeymark.org.Norma EN 12975, według jakiej badane są kolektorysłoneczne, zakłada warunki minimum 20-letniej jegoeksploatacji bez istotnego zmniejszenia sprawnościpracy. <strong>Kolektory</strong> firmy Hewalex znajdują zastosowaniew ponad 40 krajach Europy i świata, zarównow regionach południowych, jak i północnych.Fotografia: ekspozycja szkoleniowa w siedzibie firmyHewalex.<strong>Kolektory</strong> słoneczne produkowane w latach 80/90-tychpracują do dnia dzisiejszego, potwierdzając uzyskiwaną jużwówczas wysoką jakość wykonania. Pierwsze z kolektorówfirmy Hewalex trafiały na rynek zachodnioeuropejski, popytna rynku rodzimym był w tamtym okresie jedynie śladowy.Program Przedłużenia Gwarancji „+1”Firma Hewalex jako pierwsza na rynku jeszcze wlatach 90-tych zaczęła udzielać 10-letniejgwarancji na kolektory słoneczne. Okresygwarancyjne są przez producentów częstowydłużane, przy tym jednak wprowadza siędodatkowe wymagania, jak np. koniecznośćzasłaniania kolektorów podczas przerw wdostawie energii elektrycznej, nakaz wymianyglikolu co 5 lat, regenerację rurek cieplnychheat-pipe, zwierciadeł CPC, itp..Należy podkreślić, że warunki gwarancjiudzielanej przez firmę Hewalex nie sąograniczone żadnymi trudnymi do spełnieniawarunkami.Klienci firmy Hewalex, bezpłatniemogąuzyskać wydłużony o dodatkowy 1 rok okresgwarancyjny na urządzenia w ramachProgramu Przedłużenia Gwarancji.Rejestracji zestawusolarnego można w tymcelu dokonać na stronie firmowej.10lat+1rokGwarancja22


Zakup instalacji solarnejDotacje na zakup instalacji solarnejDecydując się na zakup instalacji solarnej można uzyskać wsparciefinansowe, w ramach programu ogólnopolskiego lub lokalnego. Największąpopularnością cieszy się ogólnopolski program dotacji przyznawanych wramach środków NFOŚiGW. Dotacja 45% jest udzielana do kwoty kredytuprzyznawanego przez bank współpracujący w programie. Firmawykonawcza w zakresie montażu instalacji solarnej z reguły udzielaKlientowi szerokiej pomocy w formalnościach związanych z uzyskaniemdotacji. Realna kwota dotacji w ramach programu NFOŚiGW jest niższa od45% ze względu na koszty uzyskania i obsługi kredytu oraz uwzględnienie jejw zeznaniu podatkowym. Każda forma dotacji, która realnie zmniejszyobciążenie finansowe Klienta indywidualnego jest korzystna, wpływając naskrócenie okresu zwrotu poniesionych kosztów.+45%Przykład obliczenia efektu ekonomicznego <strong>dla</strong>dotacji „45%” NFOŚiGW na zakup instalacji solarnej:źprzybliżony koszt całkowity inwestycji z montażem: 13.000 złbrutto (zestaw: 3 kolektory płaskie, podgrzewacz 300 litrów,z uchwytem mocującym i orurowaniem)źokres kredytowania: 1 rokźprowizja bankowa 3%, oprocentowanie: 9,86%źrzeczywisty poziom dopłaty po odliczeniu kosztów uzyskaniadotacji (prowizja banku, podatek dochodowy): 4.055 zł brutto(=31,2%)źkalkulator dopłat ® doplatynakolektory.plŹródło dotacjiNFOŚiGWPONEGminneindywidualneprogramydotacjiPodstawowe warunki uzyskania dotacjiOgólnopolski program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiskai Gospodarki Wodnej dotacji do kredytów na zakup instalacjisolarnej w budynkach mieszkalnych jedno - i wielorodzinny.Więcej ® doplatynakolektory.plLokalne programy Programu Ograniczenia Niskiej Emisji ze środkówWojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i GospodarkiWodnej. Programy są wdrażane w niektórych lokalnych urzędachMiasta lub Gminy.Lokalne programy dotacji prowadzone przez niektóre gminy,przeważnie z bezpośrednią dotacją do kosztów inwestycji. Szerszeinformacje i nabory wniosków w lokalnych urzędach Miasta lubGminy.Wysokość dotacjiDo 45% kosztów kwalifikowanych inwestycji, ale nie2więcej niż 2.250 PLN do m powierzchni bruttokolektora słonecznego.W zależności od warunków udzielanych przez lokalnyUrząd Miasta lub Gminy, nawet do 80% dopłatybezpośredniej do kosztów inwestycji.W zależności od warunków udzielanych przez lokalnyUrząd Miasta lub Gminy, nawet do 70% dopłatybezpośredniej do kosztów inwestycji.23


Zakup instalacji solarnejPrzykłady realizacji – zabudowy kolektorów słonecznych24


Zakup instalacji solarnejFirma Hewalex w Interneciewww.hewalex.plGłówny firmowy serwis internetowy w wersjiPL, EN, DE, RUSź Oferta produktowaź Dokumentacja techniczna PDFź Porady i wiedzaź Aktualności firmoweź Strefa Instalatora, Projektanta iUżytkownikaź Program Przedłużenia Gwarancji +1ź Wykaz autoryzowanych instalatorów idystrybutorówź Dane kontaktowe pracowników firmyHewalexfDołącz do nasna Facebookuwww.facebook.com/Hewalexwww.doplatynakolektory.plSerwis internetowy poświęconymożliwościom uzyskania dotacji na zakupinstalacji solarnych firmy Hewalexź Konfigurator wyboru zestawu solarnegoź Kalkulator dopłat do kredytu 45%ź Zestawy dokumentów <strong>dla</strong> składaniawniosków o dotacjeź Porównania ofert bankówź Pytania i odpowiedzi oraz ABCprogramów dopłatwww.solarblog.plSerwis internetowy z prezentacjami online m.in.<strong>dla</strong> tematów:ź „Opłacalność inwestycji z kolektoramisłonecznymi”ź „Sprawność kolektora słonecznego”ź „Porównanie kolektora płaskiego ipróżniowego”ź „Jak pracują kolektory słoneczne zimą?”ź „Czarny chrom – sprawdzona w praktycetechnologia”ź „Certyfikat Solar Keymark – potwierdzeniejakości”ź „Koszty podgrzewania ciepłej wodyużytkowej”25

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!