stanje i perspektive u rudarstvu i odrţivi razvoj mining present state ...

Rudarstvo 2011 / Mining 2011ukoliko se opterećenje nanosi na kocku 5x5x5 cm, koja je predmet ispitivanja. Kao dokaz za uticajveliĉine zrna na ĉvrstoću mogu se navesti vrijednosti jednoosne ĉvrstoće na pritisak za uzorke odkojih su izraĊeni preparati. Uzorci sa majdana „Suljo Ĉilić― su klasificirani kao izrazito krupnozrnigabro, pri ĉemu postoje razlike u veliĉini zrna izmeĊu pojedinih uzoraka sa ovog majdana, tako da jekod preparata SĈ-47 uzorak klasificiran kao krupnozrniji gabro u odnosu na druge uzorke iz majdana„Suljo Ĉilić―. Ovaj uzorak ima najmanju vrijednost jednoosne ĉvrstoće na pritisak, što ukazuje nauticaj veliĉine zrna na vrijednosti jednoosne ĉvrstoće na pritisak.Veliĉina zrna u majdanu „Suljo Ĉilić― omogućila su deponovanje obojenih minerala u veće zone meĊuzrnima. Glavni uticajni faktor na promjenu ĉvrstoće na pritisak kod uzoraka sa ovog majdana,predstavljaju promjene na plagioklasima koji grade rešetku, odnosno, tamo gdje su plagioklasi svjeţiji,ĉvrstoća je veća. Alteracije bojenih minerala unutar uzoraka sa ovog majdana takoĊer utiĉe naĉvrstoću, ali u manjoj mjeri.Pošto su svi preparati izraĊeni tako da je vidljiv barem jedan dio ravni loma, jasno se moţe vidjetikako raspored i orijentacija pojedinih minerala tj. strukturna graĊa ima uticaj na vrijednost ĉvrstoće.Ĉvrstoća, pored veliĉine zrna, zavisi i od naĉina srastanja minerala koji grade rešetku unutar uzorka,odnosno, da li se zrna koja grade uzorak meĊusobno ukrštaju ili se samo meĊusobno dodiruju.TakoĊer je bitno kakve se alteracije javljaju u zoni dodira pojedinih mineralnih zrna.Obojeni minerali imaju istu tvrdinu kao i bezbojni kad su svjeţi, ali su izuzetno podloţni alteraciji poduticajem endogenih i egzogenih faktora. Prilikom alteracije dolazi do smanjenja otpornih parametarabojenih minerala, kao i slabljenja njihovih veza sa okolnim mineralima. Do kolike promjenejednoosne ĉvrstoće na pritisak će doći, zavisi od stepena alteracije pojedinih minerala. Znaĉajanfaktor koji utiĉe na ĉvrstoću je i sam naĉin alteracije mineralnih zrna. Tamo gdje je došlo do izmjenapo obodu mineralnih zrna, sama veza izmeĊu zrna slabi, mijenja se oblik minerala, što smanjujevrijednosti jednoosne ĉvrstoće na pritisak. Ukoliko su alteracije prisutne u središtu mineralnog zrna,veze meĊu zrnima ostaju ĉvrste, što omogućava veću otpornost na djelovanje napona a samim tim iveću ĉvrstoću. Ako su zrna bojenih minerala potpuno alterisana, veza izmeĊu njih i okolnih zrnapostaje veoma slaba, tako da se u samom uzorku javljaju oslabljene zone koje utiĉu na ĉvrstoću napritisak. Gdje god se u mineraloško-petrografskim determinacijama spominje veći stepen alteracijebojenih minerala, na tim uzorcima je utvrĊena manja ĉvrstoće na pritisak u odnosu na uzorke kojiimaju manji stepen alteracija bojenih minerala. Tamo gdje su zrna plagioklasa svjeţa, bez alteracija ibez prisustva pukotina, vrijednosti ĉvrstoće su najveće.ZakljuĉakNa osnovu svega navedenog moţe se zakljuĉiti da veliki uticaj na jednoosnu ĉvrstoću na pritisakkrupnozrnog gabra, sa majdana „Suljo Ĉilić― ima sama strukturna graĊa odnosno, naĉin meĊusobnogsrastanja zrna, veliĉina zrna, stepen i naĉin alteracije pojedinih minerala kao i prostorni rasporedalteracionih zona unutar ispitivanog uzorka. Razlike u ĉvrstoći meĊu uzorcima, posljedica supromjena, jednog ili više, navedenih uticajnih faktora, koje se javljaju u strukturnoj graĊi uzorka.Literatura1. Mandţić K., (2009), UTICAJ STRUKTURNE GRAĐE NA ĈVRSTOĆU GABRA, doktorskadisertacija, RGGF, Univerzitet u Tuzli2. B.B. Standardi, B.B8.012/1987., B.B8.121/1990., B.B8.032/19803. Jovović M., Jovović N., (2008), Personalna komunikacija, Beograd, Tuzla4. Marić L., (1951), SISTEMATSKA PETROGRAFIJA, Školska knjiga, Zagreb5. Mandţić E., (1999), MEHANIKA STIJENA, autorizovana predavanja- RGGF, Tuzla657