stanje i perspektive u rudarstvu i odrţivi razvoj mining present state ...

Rudarstvo 2011 / Mining 2011GENEZA UGLJA KOLUBARSKOG BASENACOAL GENESIS IN KOLUBARA BASINMIODRAG KEZOVIĆRB KOLUBARA, LAZAREVACABSTRAKTImajući u vidu znaĉaj Kolubarskog ugljonosnog basena u elektroprivrednom sistemu Srbije, ovaj rad ima za cilj daukaţe na veoma sloţen put stvaranja (geneze) uglja. Za proces preobraţaja organske materije u ugalj, moraju se ispunitiĉetiri uslova: 1) klimatsko-vegetacioni uslovi; 2) prisustvo matiĉne (organske) materije; 3) odgovarajućasedimentaciona sredina i 4) biološko-geohemijski uslovi. Kako je u pitanju neobnovljiv prirodni resurs, eksploatacijauglja mora podrazumevati maksimalno iskorišćavanje leţišta primenom procesa homogenizacije za dobijanje ugljaujednaĉenog/zahtevanog kvaliteta.Kljuĉne reĉi: geneza uglja, preobraţaj organske materije, klimatsko-vegetacioni uslovi, matiĉna (organska) materija,sedimentaciona sredina, biološko-geohemijski uslovi, proces homogenizacije, Kolubarski ugljonosni basen.ABSTRACTHaving in mind the importance of Kolubara coal bearing basin in electricity industry, this research aims at presentinga very complicated process of coal genesis. Four conditions must be fulfilled to transformation of organic matter intocoal: 1) climate and vegetation; 2) the presence of organic matter; 3) a suitable sedimentation environment and 4)biogeochemical conditions. Since it is a non renewable resource, the exploitation of coal must include the maximalexploitation of coal bed using the homogenization process in order to obtain the coal of requested quality.Key words: coal genesis, transformation of organic matter, climate and vegatation condition, organic matter,sedimentation envitronment, biogeochemical conditions, homogenization process, Kolubara coal bearing basin.1. KLIMATSKO – VEGETACIONI USLOVIGeneza uglja je kompleksan problem i podrazumeva sagledavanje celokupnog puta kroz koji je prošlabiljna materija da bi od nje nastao ugalj.Ugalj je fitogenog porekla, postao od specijalne grupe biljaka koje ĉine vegetaciju moĉvara. Razvoj bujnemoĉvarne vegetacije stoji u direktnoj vezi sa klimom, odnosno periodima tople i vlaţne klime.Na juţnom obodu Panonskog mora, u okviru Kolubarskog zaliva, za vreme gornjeg ponta nastala jemoĉvara na površini od oko 530 km 2 (Slika br. 1) . Površina rasprostranjenja moĉvare je odreĊena naosnovu paleogeografske karte pontskog kata (M. Petrović i dr., 1987. god.). U okviru nje su se stekliuslovi za razvoj bujne vegetacije (Slika br. 2).Za postanak moĉvare bili su znaĉajni procesi zaravnjivanja dna zaliva. Zaravnjivanje je obezbedilasedimentacija u prethodnim stratigrafskim odeljcima (baden, sarmat, panon i donji pont). Zaravnjivanje seodnosi na severni sedimentacioni pojas ĉiji je paleoreljef za 400 m niţi od juţnog pojasa. Ovakav izgledpaleoreljefa je bio direktno uslovljen uticajem Medoševaĉke dislokacije (Slika br. 5). Na takozaravnjenom prostoru nastala je moĉvara, obrasla bujnom vegetacijom taksodijumske šume, prostirući se211