AfleiÃ°sla og samsetning - OrÃ°abÃ³k HÃ¡skÃ³lans

Recommendations

Info

92 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASAFNIfram kemur í inngangi að Sýnihefti sagnorðabókar (Ásta Svavarsdóttir et al. 1993; þessikafli er eftir Guðrúnu Kvaran):Engar fastar reglur er hægt að setja um það hvað orðtekið skuli úr hverju riti og verðurþað ávallt mat þess sem les. Oftast er reynt að taka mið af efni ritsins sem verið erað lesa og athyglinni beint að orðum og orðasamböndum sem eru sérkennandi fyrirefnið en sjónir þess sem merkir í texta beinast einnig að einkennum í máli höfundar,mállýskuorðum og óvenjulegri notkun orða og orðasambanda.(Ásta Svavarsdóttir et al. 1993:3)Orðin eru m.ö.o. ekki valin sérstaklega með tilliti til orðmyndunar og þar sem forsendurnarfyrir valinu eru svo margvíslegar má ætla að safnið nýtist þokkalega vel sem eins konarslembisafn um orðgerðir. Þar sem safnið er mjög stórt má ætla að í því séu dæmi um (þvísem næst) allar gerðir orðmyndunar í málinu, jafnvel þótt þar séu e.t.v. ekki dæmi um allaorðliði sem fyrir kunna að koma og þaðan af síður öll orð í íslensku.Ritmálsskrá OH er að því leyti góður efniviður í gagnagreiningu af þessu tagi að þarer af nógu að taka. Hins vegar má líka segja að Ritmálsskráin sé ekki endilega marktækum tíðni orðgerða. Öll orð í Ritmálsskránni skipa nokkuð jafnan sess, óháð tíðni þeirra ímálinu þar sem orðtakan er illa til þess fallin að gefa upplýsingar um tíðni. Merkingar umdæmafjölda í Ritmálsskrá eru líka enn sem komið er fremur ófullkomnar og dæmafjöldier aðeins gefinn þegar dæmin eru 1–5; annars eru orðin merkt } með . Nú stendur yfirinnsláttur allra seðla í Ritmálssafni, annarra en seðla með stakdæmum. Þegar honum erlokið verður unnt að finna nákvæman dæmafjölda að baki hverju uppflettiorði, en jafnvelþá verður að hafa í huga að Ritmálssafnið er ekki góð heimild um tíðni orða í málinu.Þar af leiðir að tíðni mismunandi orðgerða er ekki hægt að meta út frá Ritmálskránni meðnokkurri vissu. Samt má ætla að þær vísbendingar um tíðni orðgerða sem Ritmálsskráingefur séu nokkuð áreiðanlegar, einfaldlega vegna þess að orðin eru svo mörg.Ritmálsskráin gefur heldur ekki endilega nákvæma mynd af virkri orðmyndun. Orðinsem valin eru í gagnasafnið eru öll merkt tuttugustu öldinni og talsverður hluti þeirrihlýtur að vera nýmyndaður á þessari öld. Samt er varasamt að treysta á að Ritmálsskráinsýni með réttu hve gömul orð eru þar sem tilviljun ræður því hvenær orð lendir á prentiog ekki síður því hvaða orð eru orðtekin. 3 Orð í Ritmálssafni eru m.ö.o. örugglega tilí textum frá þeim tíma sem þau eru orðtekin, en það segir ekkert um það hvort þau erueldri. Að auki eru orðin í þetta sinn valin þannig að þau komi fyrir í ritum frá þessariöld, en ekki þannig að þau komi fyrst fyrir í ritum frá þessari öld. Þetta er í samræmivið það sjónarmið að hér er verið að skoða óvirkan orðaforða, málskilninginn, en ekkivirka orðmyndun, málsköpunina. Hér er m.ö.o. farin sú leið að taka gefinn orðaforða oggreina hann vegna þess að þetta verður málnotandinn að gera. Væri sú leið farin aðskoða einungis virka orðmyndun væri heildarmyndin einfaldari og reglulegri en næði þáaðeins yfir hluta af þeirri málkunnáttu sem hver einstaklingur býr yfir. Orðasafnið sjálft(þ.e. orðaforðinn) í allri sinni dýrð er líka hluti af málkunnáttunni. Með því að setja framreglur um orðhlutagreiningu sem ná yfir þetta allt er því e.t.v. verið að setja fram reglurum orðgerð fremur en orðmyndun, sbr. orðmyndunarreglu Eiríks Rögnvaldssonar semsýnd er í (4) á bls. 65 hér að framan, en sú regla nær bæði yfir orðmyndun og greininguá orðum sem fyrir eru í orðasafni, eins og sjá má af því að örin í reglunni vísar í báðaráttir. Hér er því verið að skoða hvað það er sem rekur á fjörur málnotandans og hverjarreglurnar eru sem grípa verður til við túlkun á orðunum.Ef skoða á virka orðmyndun verður að beita öðrum ráðum, enda hlýtur munurinn ávirkri orðmyndun og skilningi að vera talsverður. Til þess að rannsaka virka orðmyndun3 Um gloppur í orðtöku og vélunnar viðbætur, sjá Ásta Svavarsdóttir et al. 1992 og Kristín Bjarnadóttir 1994.
4.3 Gagnasafnið og Ritmálsskráin 93væri t.d. hægt að skoða orðmyndun í barnamáli 4 eða skoða ótæpilegt safn texta og athugahvaða orðmyndunarreglur eru virkastar þar í nýmyndun. Hér er vakin athygli á þessu ennog aftur til að árétta hvert sjónarhornið er í því gagnasafni sem hér er skoðað. Í orðasafninubirtast mörg málstig, hvert innan um annað, og orðasafnið í heild er þess vegna ekkisérlega vel til þess fallið að skila snyrtilegum niðurstöðum úr samtímalegri greiningu, einsog Harry Bochner bendir á í bók sinni, Simplicity in Generative Morphology:Not every linguistic generalization is significant. In fact, a generalization can holdfor a large majority of cases, and still fail to be linguistically significant. This isparticularly true with respect to the lexicon, because the patterns that we see inthe lexicon ultimately have historical sources. Some of these patterns are significantgeneralizations that must be expressed by the synchronic grammar. Others, however,may be merely historical remnants. These historical remnants are of particular interestfor internal reconstruction, since they allow us glimpses of an earlier state of affairs,but for synchronic analysis they are a pitfall, and must be screened out.(Bochner 1993:205 [leturbreyting KB])En venjulegur málnotandi þarf einmitt að glíma við orð af ýmsu tagi og frá ýmsum tímumog hefur þá oft ekkert við að styðjast annað en eigin málvitund.4.3.1 Orðgreining í Ritmálsskrá OHFlokkun sú sem notuð er í Ritmálsskránni liggur til grundvallar orðavali hér og því errétt að gera nokkra grein fyrir henni og Ritmálsskránni sjálfri. Ritmálsskráin er tölvutækyfirlitsskrá um Ritmálssafn OH og í henni eru upplýsingar um hvert uppflettiorð, þ.e.„haus á seðli“ (uppflettimynd orðsins: nefnifall eintölu af nafnorðum, nefnifall í karlkynieintölu af lýsingarorðum og nafnháttur sagna), orðflokkur (latnesk skammstöfun) og kynnafnorða (og tala, ef nafnorð er fleirtöluorð), orðgerð, dæmafjöldi (ef dæmi eru fimm eðafærri), aldur elsta og yngsta dæmis og heimild um elsta dæmið í safninu (sjá t.d. ÁstaSvavarsdóttir et al. 1993:9). Á skjámynd fyrir leit að einstöku orði í Ritmálsskránni, meðsvokallaðri spjaldleit, sést hvernig upplýsingar birtast notandanum:RITMÁLSSKRÁ ORÐABÓKAR HÁSKÓLANS (Útg. 1.1)FLETTA: Leita Fram Aftur Telja Dæmi Heimildir HættaLeita að öðru orði------------------------------- F1 birtir hjálp yfir upplýstan valkostORÐ.....: orðmyndun Ending:Orðfl.: n Kyn: f Orðg.: sv* Fj. dæma: >Aldur (elsta-yngsta) dæmis.: 19s 20mHeimildaskammst.: Andv Bindi/hefti/árg.: 1876Bls./staðsetn..: 4 Sérmerking:Höfundur.......:Ártal..........: 1874-.Titill.........: Andvari.Hér sjást þær upplýsingar sem fást þegar orðið orðmyndun er slegið inn: Orðið er nafnorð(Orðfl.: n), í kvenkyni (Kyn: f), það er samsett og viðskeytt (Orðg.: sv*) og dæmin erufimm eða fleiri (Fj.dæma: >). Að auki er elsta heimild gefin (Andvari . . . ) og loks sjástupplýsingar um aldur elsta og yngsta dæmis (Aldur (elsta-yngsta) dæmis.: 19s 20m). 54 Slíkar kannanir eru að vísu bæði erfiðar og tímafrekar, sjá t.d. greinar Röndu Mulford (1983) og MargrétarPálsdóttur (1984) í Íslensku máli 5 og 6.5 Aldur er gefinn í aldarþriðjungum, f, m, s.
Page 1 and 2:
Rannsóknar- og fræðslurit 7Aflei
Page 5 and 6:
FormáliRitgerð þessi er lögð f
Page 9:
55.3.1.4 Hefðbundin íslensk forsk
Page 12 and 13:
8 1 INNGANGURekki fyrir sem sjálfs
Page 14 and 15:
10 1 INNGANGUReða sem afleitt orð
Page 16 and 17:
12 1 INNGANGURkMerkingarlegur haus
Page 18 and 19:
14 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
)/.££-+0).+43+./)36 2 UM AFLEIÐS
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47: 42 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU
Page 54 and 55: \\50 2 UM AFLEIÐSLU OG SAMSETNINGU
Page 92 and 93: 88 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASAF
Page 104 and 105: 100 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASA
Page 136 and 137: 9¦£ mHG N adjH f 9X£ fHGX A fH
Page 140 and 141: 136 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐtak
Page 142 and 143: 138 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐeð
Page 144 and 145: 140 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐí
Page 146 and 147:
142 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ5.3
Page 148 and 149:
144 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ31
Page 150 and 151:
146 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐþe
Page 152 and 153:
148 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ1 h
Page 154 and 155:
150 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐhé
Page 156 and 157:
152 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐset
Page 158 and 159:
154 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐtag
Page 160 and 161:
156 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐEfs
Page 162 and 163:
158 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ-r
Page 164 and 165:
160 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ1
Page 166 and 167:
162 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐhlu
Page 168 and 169:
164 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐþe
Page 170 and 171:
¸£-++++++++++3++++++++++1¸-+++++
Page 172 and 173:
££¸-+++++£-++++++°”±°L»
Page 174 and 175:
170 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐÍ
Page 176 and 177:
172 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ(48
Page 178 and 179:
174 5 GÖGNIN OG VIÐFANGSEFNIÐ5.5
Page 181 and 182:
1776 LokaorðÍ þessari ritgerð h
Page 183 and 184:
[[mat]< ]< ]
Page 185 and 186:
181til fyrirstöðu að formið sj
Page 187 and 188:
HeimildaskráAbraham, Werner, Samue
Page 189 and 190:
HEIMILDASKRÁ 185Booij, Geert, & Je
Page 191 and 192:
HEIMILDASKRÁ 187Halldór Halldórs
Page 193 and 194:
HEIMILDASKRÁ 189Kristján Árnason
Page 195:
HEIMILDASKRÁ 191Williams, Edwin. 1
Page 198 and 199:
194 MANNANAFNASKRÁSpencer, Andrew,
Page 200 and 201:
196 DÆMASKRÁallrahæstur 165allra
Page 202 and 203:
198 DÆMASKRÁbreima 56brekan 55bre
Page 204 and 205:
200 DÆMASKRÁfjarg- 144 147fjargvi
Page 206 and 207:
202 DÆMASKRÁheimvið 120-heit 98
Page 208 and 209:
204 DÆMASKRÁ-kríkaður 118krín
Page 210 and 211:
206 DÆMASKRÁ-næma 159-næmi 77n
Page 212 and 213:
208 DÆMASKRÁslembi- 66 144 148sle
Page 214 and 215:
210 DÆMASKRÁutanstokks 122utansve
Page 217 and 218:
Viðauki: Bundnir afleiddir síðar
Page 219 and 220:
Bundnir afleiddir sίðari hlutar 2
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
show all

AfleiÃ°sla og samsetning - OrÃ°abÃ³k HÃ¡skÃ³lans

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?