Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

4.3 Gagnasafnið og Ritmálsskráin 91þeim er jafnvel ekki sinnt, sbr. orð Pullums um heiðarleika málfræðinga hér að framan.Þrátt fyrir þessar efasemdir um ofurvægi kenninganna er ljóst að engin leið er til aðskoða gögnin nema fylgja þar einhverju kenningakerfi; öll flokkun hlýtur nefnilega aðbyggjast á einhvers konar greiningu. Án kenninganna er ekki hægt að skoða gögnin. Ogkenningarnar eru einskis virði ef þær eru ekki nægilega studdar af gögnunum. Þörfin ágagnavinnu er því eins mikil nú og áður, ekki síst á sviðum þar sem í verunni er mjöglítið til af heimildum, eins og í umfjöllun um orðmyndun í íslensku nútímamáli. Allt þettaer nokkur hvati að því að leggja í þá þolinmæðisvinnu sem skoðun á stóru gagnasafnióneitanlega er, enda má segja að nú hafi nýir möguleikar opnast þar sem tæki og tól hafabreyst nægilega mikið til að gefa tækifæri sem eldri mönnum buðust ekki. Aðgangur aðRitmálsskrá OH gefur t.d. tækifæri til rannsókna sem ekki voru mögulegar áður. Togstreitunamilli kenninganna og gagnanna verður svo hver að leysa á sinn hátt en í ljósiþeirra sveiflna sem eru í kenningunum er mikilvægt að gögnin sjálf og lýsingin á þeimséu eins óháð einni tiltekinni kenningu og unnt er, a.m.k. að því marki að auðvelt sé aðtúlka niðurstöður frá sem flestum hliðum.4.3 Gagnasafnið og RitmálsskráinEins og þegar hefur komið fram er gagnasafnið að stofni til fengið úr Ritmálsskrá OHog val dæma ber þess merki að upphaflegur tilgangur verksins var nokkuð annar en nú erorðið. Fyrsta kveikjan að þessu verki voru vangaveltur um það hvort ástæða væri til aðgera greinarmun á forskeyttum og samsettum orðum út frá formlegum einkennum liðanna.Orðin í safninu eru þess vegna valin úr Ritmálsskránni eftir þeirri orðgerðargreiningu semþar er notuð og eru þau öll merkt sem samsett eða forskeytt orð. 2 Öll orðin koma fyrirí ritum frá þessari öld og þau eru úr höfuðorðflokkunum fjórum, nafnorð, lýsingarorð,atviksorð og sagnir. Þau eru valin eftir dæmafjölda um hvert orð, þ.e. um nafnorð oglýsingarorð í safninu eru 4 eða fleiri dæmi en um atviksorð og sagnir eru færri dæmi, endavoru þessir orðflokkar allir rýrari þegar til átti að taka. Orðafjöldinn úr Ritmálsskránni ígagnasafni mínu er þessi:(3) Skipting milli orðflokka í gagnasafninu:Kvenkynsnafnorð úr Ritmálsskrá: 12.090Hvorugkynsnafnorð úr Ritmálsskrá: 10.005Karlkynsnafnorð úr Ritmálsskrá: 11.451Lýsingarorð úr Ritmálsskrá: 12.641Atviksorð úr Ritmálsskrá: 1.803Sagnorð úr Ritmálsskrá: 5.233Orð úr Ritmálsskrá alls: 53.667Til samanburðar má geta þess að í Ritmálsskránni allri eru u.þ.b. 502.000 nafnorð, u.þ.b.84.000 lýsingarorð, tæplega 6.000 atviksorð og rúmlega 16.000 sagnir eða alls u.þ.b.610.000 orð.Kostirnir við að nota Ritmálsskrá OH eru ótvíræðir. Í fyrsta lagi er Ritmálsskráinbyggð á gífurlega stóru seðlasafni, Ritmálssafni OH, en í því eru yfir sex hundruð þúsundorð úr rituðu máli frá 1540 til þessa dags. Alls eru í safninu um 2,3 milljónir seðla. Orðineru valin með hefðbundinni orðtöku út frá mörgum og mismunandi forsendum, eins og2 Nánar verður greint frá orðgerðargreiningu í Ritmálsskrá í næsta undirkafla og þar kemur fram hvers vegnaþessi leið er farin.