Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

4.2 Mállýsingar og kenningasmίði 89Language and Linguistic Theory 1983 (hér er vitnað í greinasafnið The Great EskimoVocabulary Hoax):One clear example of a vogue-driven idea is the notion that explanation is a noblergoal than description. (Pullum 1991:11)Þeir sem vilja fylgjast með ástunda því kenningasmíð af miklum móð, jafnvel svo miklumað sumum þykir nóg um, sbr. orð Rudolfs Botha í bókinni Morphological Mechanisms umgrósku í kenningasmíði í lexíkalskri orðhlutafræði en hann telur slíkt ekki sérstakt merkium framfarir í fræðunum:. . . in its present state of development, lexicalist morphology can only benefit from theidentification and elimination of deficiencies in its theories. What should be avoidedis a situation in which twenty or more lexicalist morphologists each propoundshis/her own special theory as a serious alternative to the theories of the others . . . Unrestrainedproliferation of alternative theories is symptomatic of insufficient criticalappraisal rather than of scientific progress. (Botha 1984:2)Botha er þarna að tala um lexíkalska orðhlutafræði en orð þessi virðast rétt eins eigavið um önnur viðfangsefni málfræðinga. Tískan ræður því m.ö.o. að menn ástunda núkenningasmíð af miklum krafti, jafnvel þannig að mikill fjöldi greina er skrifaður ummjög afmarkað fyrirbæri, t.d. eina setningagerð eða eina gerð samsettra nafnorða, þarsem örfá dæmi eru notuð mann fram af manni. Menn eru þá oft að máta kenningar á millitungumála, koma með sína útgáfu sem leysir áhugavert vandamál þannig að eftir því verðitekið. Og víst er slíkt allra góðra gjalda vert!Athyglin sem kenningasmiðirnir fá verður samt e.t.v. til þess að gamaldags gagnagrúskverður útundan og mállýsingar færast í hendur orðabókarmanna og annarra „þartilgerðra“sérvitringa, fremur en að vera hlutverk þeirra sem teljast vera í framvarðasveitmálfræðinga. Þörfin fyrir mállýsingar virðist þó vera engu minni en áður vegna þess aðnýjar kenningar kalla á mállýsingar sem svara þeim spurningum sem nú eru uppi. Þessvegna þurfa mállýsingarnar að vera með öðrum hætti en áður tíðkaðist. Lykillinn að matiá kenningunum hlýtur nefnilega að vera fólginn í því að staðreyndirnar sem að baki liggjaséu fyrir hendi og að farið sé með gögnin af fullri virðingu. Kenningarnar mega ekki verðamönnum svo dýrmætar að gagndæmi séu ekki tekin til greina, eins og Geoffrey Pullumbendir á í grein úr Natural Language and Linguistic Theory, þar sem hann segir málfræðingastundum afgreiða staðreyndir sem aukaatriði og gera greinarmun á undantekningumog gagndæmum, sjálfum sér og fræðunum til skaða:Linguists dismiss facts as “mere facts”; they distinguish between counterexamplesand mere exceptions; they point out loftily that apparent counterexamples and unexplainedphenomena should be carefully noted, but that it is often rational to put themaside pending further study when principles of a certain degree of explanatory powerare at stake; they assign selected phenomena to the marked periphery; they willdigress into philosophy of science and point out that there have been cases in historyof apparent counterevidence that turned out not to be such . . . (Pullum 1991:145)Þessi tímaritsgrein Pullums er auðvitað skrifuð mönnum til upplyftingar og ánægju enádeilan sem þar kemur fram er samt mjög athugunarverð. Samt eru nú sennilega fæstirmálfræðingar tilbúnir til að taka undir orð hans um að málfræðingar ástundir erkilygar(eða „flaming lies“ eins og það heitir hjá Pullum) til að verja kenningarnar sínar:. . . they will do anything, up to and including telling flaming lies, to avoid being inthe situation that up to time x they thought that y was a principle of linguistic theorybut at time x a counterexample was adduced which showed that z¦y .(Pullum 1991:145)