Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

88 4 GREINING Á ίSLENSKU DÆMASAFNId Gerð orðhluta, þ.e. hvort þeir eru frjálsir eða bundnir:Hér er komið að lykilatriði í skilgreiningu á aðskeytum, sbr. 2. kafla hér aðframan, en vitað er að í íslensku gengur þetta ekki vel upp, eins og fram komí 3. kafla. Því er vert að athuga hvers eðlis bundnir liðir sem ekki teljast veraaðskeyti eru og að hvaða leyti þeir eru frábrugðnir þeim liðum sem hér erugreindir sem aðskeyti.e Dreifing orðhluta og tíðni í safninu:Það er skilgreiningaratriði á aðskeytum að þau flakka ekki á milli staða í orðum.Samsetningarliðir geta hins vegar verið hvort heldur er fyrri eða síðari hluti orðs.Spurningin er samt hvort það að orðhluti er óhreyfanlegur er ekki afleiðing þessað hann er skilyrtur sem bundið les, fremur en að það sé háð því að hann séaðskeyti.Ýmisleg önnur not má hafa af gögnunum í safninu en í frásögn af úrvinnslu úr gögnunumhér verður tekið mið af viðfangsefninu í þessari ritgerð, muninum á afleiðslu ogsamsetningu.Í þessum kafla verður sagt frá gagnavinnunni sjálfri, efniviði, skipulagi gagnanna,vinnuaðferðum og því hvaða almennar niðurstöður má fá úr greiningunni. Efnisskipankaflans er þessi: Að loknum kafla um tengsl mállýsinga og kenningasmíði og tískustraumaí málfræði hefst lýsing á gagnasafninu sjálfu. Í kafla 4.3 er sagt frá aðdraganda verksinsog efniviði, ásamt þeim áhrifum sem val dæma úr Ritmálsskrá OH hefur á verkið. Í kafla4.4 er sagt frá gagnavinnunni sjálfri, fræðilegum forsendum fyrir henni, og aðferðumí myndangreiningu og stofnhlutagreiningu. Í kafla 4.5 eru greiningaratriði í gögnunumrakin og gerð grein fyrir skipulagi gagnanna sjálfra og í 4.6 er síðan sagt frá því í stuttumáli hvernig úrvinnslu er háttað.4.2 Mállýsingar og kenningasmíðiNú um stundir virðist tilhneigingin vera sú í umfjöllun um orðmyndun, rétt eins og í annarriumfjöllun um málfræði, að kenningarnar móta valið á dæmunum en ekki öfugt og oftvirðast menn leggja upp með það veganesti að athuga skuli eitt afmarkað atriði, eina kenningusem finna skal dæmi um (og þá um leið gagndæmi gegn). Í slíkri vinnu eru dæminvalin á markvissan hátt í ljósi þess sem verið er að skoða. Slíkar aðferðir eru eðlilegarhjá málfræðingum sem eru að glíma við allsherjarmálfræðina (Universal Grammar, UG)samkvæmt kenningum generatífista og reyna að finna algildi í öllum tungumálum samkvæmthugmyndum um lögmál og breytur (Principles & Parameters). Ef ekki er reynt aðeinangra fyrirbærin sem verið er að skoða og setja þeim skynsamlegan ramma kemst enginnneitt áfram í gagnaflóðinu. Hættan er sú að menn einblíni svo stíft á athugunarefniðsjálft og þau dæmi sem á skýran hátt sýna í hverju viðfangsefnið er fólgið að grunnurinnsjálfur, þ.e. grunnskilgreiningarnar, gleymist. Eins vill gleymast að líta á athugunarefniðí víðara samhengi, þ.e. sem hluta af heildarmállýsingu þess tungumáls (eða þeirra tungumála)sem verið er að fást við. Togstreitan sem fram kemur á milli þeirra kenninga semraktar eru í 2. kafla hér að framan virðist að verulegu leyti vera af þessum toga, en einsog þar kemur fram ræður sjónarhornið að einhverju marki þeim niðurstöðum sem mennkomast að. Þar kemur líka fram að málfræði er eins háð tískusveiflum og hver önnurfræðigrein, eins og sjá má af bók Newmeyers (1980), Linguistic Theory in America.Mállýsingar (sem andstæða við málkenningar) virðast ekki eiga upp á pallborðið hjámálfræðingum þessa dagana, sbr. það sem Geoffrey Pullum hefur að segja í skynsamlegriádeilu sinni á málfræðinga í dálki sínum sem upphaflega birtist í tímaritinu Natural