Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

874 Greining á íslensku dæmasafni4.1 InngangurGagnagreining sú sem hér verður sagt frá er byggð á orðum úr Ritmálsskrá OrðabókarHáskólans (hér eftir OH) og á greiningin sér alllanga forsögu. 1 Í gagnasafninu eru rúmlega58 þúsund orð og eru þau myndangreind, stofnhlutagreind, hver orðhluti orðflokksgreindur,skilið er á milli frjálsra og bundinna liða og loks eru endingar á orðhlutaskilumgreindar sérstaklega. Segja má að gagnalýsing sú sem hér fer á eftir sé sjálfstæður hlutiþessarar ritgerðar og er henni ætlað að vera lykill að sjálfu gagnasafninu en það má nýta íýmsum öðrum tilgangi en hér verður gert. Í þessum kafla er því sett fram nákvæm lýsingá öllum þeim greiningaratriðum sem fyrir koma í gagnasafninu. Í lok kaflans er síðan sagtfrá þeim aðferðum sem notaðar eru við úrvinnslu gagnanna.Í eftirfarandi lista eru nokkur atriði sem greið leið er að í gögnunum og þeim fylgjaathugasemdir um það hvaða not má hafa af þeim í glímunni við viðfangsefnið í þessariritgerð, í ljósi þess sem þegar hefur komið fram hér að framan:(1) a Stofnhlutagreining:Hér er vert að skoða hvernig viðskeyting og samsetning raðast í orðunum, eneins og nánar verður komið að hér á eftir er lögmálið um rökformgerð látið ráðaí greiningunni. Hér er því farið eftir merkingarlegum venslum liða í orðum, sbr.dæmið ummyndanamálfræðingur (sjá nmgr. 39 á bls. 82) sem hér er greint semafleitt orð af samsetta orðinu ummyndanamálfræði.b Orðmyndunar- og/eða orðgerðarreglur með orðflokkagildum allra orðflokka ogkyni nafnorða:Með því að skoða orðmyndunarreglurnar og bera saman reglur um afleiðslu ogsamsetningu sést hvort virkni er mismunandi milli orðflokka. Þar má minna áað Selkirk setur reglur sínar um samsetningu og afleiðslu upp á tvo vegu vegnaþess að göt eru í reglunum um samsetningu í ensku (sjá (7) á bls. 36 hér aðframan). Í afleiðslu telur hún þetta ekki vera nauðsynlegt vegna þess að aðskeytieru lokaður flokkur og flokkunarrammi er settur fram fyrir hvert aðskeyti.c Upplýsingar um formlega eiginleika fyrri hluta samsettra og afleiddra orða, t.d.um fastar og lausar samsetningar, bandstafi o.fl.:Þetta atriði þarf að skoða til þess að sjá í hverju formlegur mismunur á viðskeytinguog samsetningu er fólginn nákvæmlega, en vitað er að sum viðskeyti takameð sér beygða liði en önnur alls ekki. Hér er því komið atriði sem rennt gætistoðum undir skiptingu Þorsteins G. Indriðasonar í tvo flokka viðskeyta.1 Eins og fram kemur í formála var upprunalegt markmið með greiningunni annað en nú er orðið. Ætlunin varað skoða samsett orð, sérstaklega með tilliti til samsetningarháttar. Fljótlega kom þó í ljós að grundvallaratriði íallri greiningunni var að mörkin milli afleiðslu og samsetningar væru skýr, eða a.m.k. að ljóst væri ef þau væruþað ekki.