Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

\\3.4 Niðurstaða 85samsetningarliðir geta verið bundnir og aðskeyti eru ekki alltaf skilgreind með tilliti tilmálfræðilegs hlutverks. Ef niðurstaðan um þessi greinimörk í íslenskri umfjöllun er settupp á sama hátt og gert var í þeirri töflu verður útkoman enn óljósari. Afleiðsla og samsetningskarast hér á sama hátt og í fyrri töflunni (sbr. liði b í báðum töflum). Í töflunni hérskarast afleiðsla og samsetning að auki vegna þess að það er ekki alltaf gert að skilyrði aðviðskeyti í íslensku séu bundin myndön, sbr. -dómur, -háttur og -leikur (sjá lið c). Sumforskeyti Sigrúnar Þorgeirsdóttur falla sennilega líka í þennan flokk. Útkoman er því sú aðdæmigerð aðskeyti eru bundin og hafa málfræðilegt hlutverk (sjá (18) a) og dæmigerðirsamsetningarliðir eru frjálsir og hafa merkingu (sjá d) en þar á milli er grátt svæði þar semmörkin eru óljós (sjá b og c):(18) Mörk afleiðslu og samsetningar skv. íslenska efninu:hlutverkbundiða ] ] aðskeytib ^ ] aðskeyti/samsetningarliðurc ] ^ aðskeyti/samsetningarliðurd ^ ^ samsetningarliðurÞessi niðurstaða er því ekki mjög hagstæð þeim sem vilja hafa flokkunarkerfi sín hrein ogafdráttarlaus.Í lok 2. kafla er settur fram listi um önnur hugsanleg greinimörk afleiðslu og samsetningarsem byggður var á framsetningu Aronoffs og Sridhars. Sum af þeim atriðum semþar eru nefnd koma líka fram í þessum kafla en önnur alls ekki. Hér fylgir sambærilegtyfirlit um íslensku umfjöllunina í samanburði við greiningaratriðin frá Aronoff og Sridhar(sjá (4) á bls. 31–32 og (17) á bls. 51–52 hér að framan).(19) a Hljóðkerfisleg tengsl orðhluta: Aronoff og Sridhar telja aðskeyti vera fasttengdarigrunninum sem þau tengjast en samsetningarliði. Þetta kemur m.a.fram í meiri virkni hljóðkerfisreglna í afleiðslu en samsetningu og er lykilatriðihjá Anderson og í lagskiptingu Kiparskys, enda gera þeir báðir ráð fyrir því aðaðskeyti séu hluti orðmyndunarreglu en samsetningarliðir séu les. Þorsteinn G.Indriðason rannsakar hljóðkerfislegu tengslin í íslenskri orðmyndun en niðurstaðahans er að mun skýrari skipting sé á milli tveggja flokka viðskeyta helduren milli viðskeyta og samsettra orða ef regluvirkni hljóðkerfisreglna sker úr þará milli. Þá telur hann bæði aðskeyti og samsetningarliði vera les í orðasafninu.Af niðurstöðum Þorsteins má draga þá ályktun að ástæðulaust sé að ætlaað eðlismunur sé á afleiðslu og samsetningu, a.m.k. ef miðað er við greininguÞorsteins á því hvað viðskeyti er.b Orðmyndunarleg tengsl orðhluta: Það að aðskeyti eru talin vera fasttengdarigrunninum sem þau tengjast en samsetningarliðir kemur líka fram í formlegumtengslum milli orðhluta, þannig að meiri hömlur eru á röðun aðskeyta í orði ensamsetningarliða, skv. kenningum Aronoffs og Sridhars, Kiparskys og Andersons.Orðmyndunarþátturinn í lagskiptum líkönum af málkerfinu er settur upp áþessum forsendum, með mismörgum lögum eftir tungumálum. Í greiningu ÞorsteinsG. Indriðasonar kemur fram að það er allt annað en auðvelt að setja framorðhlutafræðileg rök fyrir lagskiptingu í íslensku á þessum forsendum. Til þessað tilgáta hans um lagskiptingu í orðmynduninni verði í samræmi við útkomunaúr hljóðkerfisfræðilegri flokkun hans verður hann að taka þann kostinn aðsegja að röð orðhluta sé ólínuleg, m.a. til að geta gert grein fyrir því að endingar