Afleiðsla og samsetning - Orðabók Háskólans

3.4 Niðurstaða 83þörf krefur (þ.e. eftir því sem hljóðkerfisleg hegðun þeirra segir til um). 40(17) Flokkun á orðmyndun í íslensku:Samsetning Forskeyting ViðskeytingAJ 1929, HH Samsetning ViðskeytingAJ 1927, BG, BJ, ER Samsetning AfleiðslaSÞ Samsetning Forskeyting ViðskeytingMSJ, ÞGI Samsetning Vsk.I Vsk.IIAf dreifingunni í töflu (17) er nærtækast að draga þá ályktun að línur séu ekki mjög skýrarí skiptingu orðmyndunar í flokka í íslensku enda kemur víða fram í verkunum sjálfum aðskilin séu mjög óljós. Flestar skilgreiningarnar eru sama marki brenndar og skilgreiningarí erlendum kennslubókum sem sagt var frá í 2. kafla; þær eru settar upp sem eins konarfyrirmynd eða leiðarvísir um það hvernig þekkja á dæmigert samsett orð eða dæmigerðaafleiðslu.Forsendur sem notaðar eru við skiptinguna í orðmynduninni eru mismunandi, eins ogkomið hefur fram í þessum kafla, enda eru verkin sundurleit. Hér fer á eftir stutt samantektum hvert þeirra atriða sem nefnd eru sem hugsanleg greinimörk milli samsetningar ogafleiðslu í lok síðsta kafla (sjá (17) á bls. 51–53):(18) a Frjálst/bundið: Í eldri verkunum er yfirleitt miðað við að aðskeyti sé bundiðmyndan en samsetningarliður frjáls í grunnskilgreiningum en jafnframt ergert ráð fyrir viðskeytum sem geta verið samhljóða sjálfstæðum orðum, þ.e. -dómur, -háttur, -leikur o.fl. Þetta er síðan tekið upp í generatífu umfjöllunina,t.d. hjá Eiríki Rögnvaldssyni (1990). 41 Þorsteinn G. Indriðason (1994) gengurenn lengra í þessu en meðal þess sem hann telur til viðskeyta í ritgerð sinnieru afleidd orð (t.d. lyndi). Í íslensku verkunum kemur því ekki fram sú algjörasamstaða um að greina aðskeyti sem bundin myndön sem sagt er frá í2. kafla hér að framan. Forskeyti eru talin til samsetningarliða hjá AlexanderJóhannessyni (1929) og Halldóri Halldórssyni (1950), sem þar með gera þaðekki að skilyrði að samsetningarliðir séu frjálsir. Björn Guðfinnsson (1937),40 Ýmsir hafa bent á að sum forskeyti í íslensku eru stundum áherslulaus og virðist merking þeirra vera breytilegeftir áherslunni (t.d. Jón Hilmar Jónsson (1980), Sveinn Bergsveinsson (1965) og Sigrún Þorgeirsdóttir(1986)), en í greininni The Stress of Prefixes and Suffixes in Icelandic hafnar Kristján Árnason (1987) því aðskýringarinnar sé að leita í lagskiptingu. Forskeytin sem hann fjallar um eru ó-, hálf-, full- og sí- og Kristjánheldur því fram að hljóðkerfislega séu þessi forskeyti sjálfstæð orð, þrátt fyrir það að orðmyndunarlega séu þauóumdeilanlega orðhlutar: „What I suggest instead is that the stressless prefixes do not form phonological wordswith their morphosyntactic heads, but are separate phonological words . . . “ (1987:141). Ósamræmi af þessutagi segir hann vera eðlilegt ef hljóðkerfishluti og orðmyndunarhluti málkerfisins eru aðskildir en mjög erfittviðfangs í lexíkalskri orðhlutafræði:. . . the sort of mismatch between morphological structure and phonological structure that is tobe expected if the phonological component and the morphosyntactic component are separate,independently generated systems. Interpretive generative phonology can only account for thissort of thing by allowing a mixing of levels, which becomes more and more difficult to control.(Kristján Árnason 1987:142)41 Þar er skilgreiningin samt sú að aðskeyti séu alltaf bundin: „Hlutverk þeirra er að búa til ný orð, en þau getaaldrei komið fyrir sjálfstæð“ (Eiríkur Rögnvaldsson 1990:18).